فوریت مدیریت بحران آب در استان تهران

این بارش نسبت به میانگین دوره های مشابه درازمدت (شش میلی متر) 33 درصد و نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته (پنج میلی متر) 20 درصد کاهش نشان می دهد. در حوضه آبریز مرکزی و در منطقه تهران، در ابتدای سال بارانی حتی یک قطره باران نباریده است و تعادل در ابتدای سال بارندگی نسبت به ابتدای سال آبی گذشته کمتر است. تاسف بارتر است

تهران شهری است که با کمبود آب دست و پنجه نرم می کند. آب مورد نیاز شهر تهران از محدوده وسیع تری نسبت به خود شهر تامین می شود. مدیرعامل جمهوری منطقه ای تهران از برداشت سالانه بیش از ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون مترمکعب آب زیرزمینی در دشت های استان خبر داد. شرکت آب منطقه ای تهران دارای 4583 کیلومتر مربع دشت شامل دشت های تهران-کرج، ورامین، هومند-آبسرد، فیروزکوه، دماوند، قطعه چهارم، قسمت مبارکیه و ایوانکی است. پارامترهایی مانند جمعیت، شهرنشینی، فضای سبز و صنعت و همچنین مصرف ناپایدار آب، بارندگی و تبخیر از منابع هدررفته آب زیرزمینی تهران. سالانه 2.7 میلیارد مترمکعب ذخایر آب زیرزمینی از این دشت‌ها تخلیه و برداشت می‌شود که باعث کمبود 156 میلیون مترمکعبی مخزن و کاهش مداوم سطح آب‌های زیرزمینی در تمامی دشت‌های استان می‌شود. این کاهش سطح آب زیرزمینی در غرب تهران به 16 متر و کاهش سطح خاک در مناطق اردک اردک و شهریار به 10 متر رسید.

در دشتهای استان تهران فرونشست 13 سانتی متر مکعب در سال در دشت ورامین ، 13 سانتی متر در دشت ری ، 14 سانتی متر در دشت تهران و 36 سانتی متر در دشت شهریار ثبت شد. علت فرونشست، فرونشست سفره های آب زیرزمینی به دلیل برداشت بی رویه و کاهش نزولات جوی و نفوذ آب به این سفره ها است. رانش زمین باعث ایجاد شکاف های عمیق در دشت ورامینی شد و باعث بیرون زدگی چاه های آب از سطح زمین و به خطر افتادن زیرساخت های روستایی- شهری شد. 22 هزار حلقه چاه غیرمجاز شناسایی شده است که حدود 10 هزار چاه دستی و تعداد کمی تولید می شود و به دلیل اینکه عمق زیادی ندارند، این نوع چاه ها مجوز عدم استفاده از آب در شبکه شهری را دارند. از میان کل چاه های استان تهران، بیشترین برداشت آب در دو تا سه هزار حلقه چاه غیرمجاز انجام می شود. سرمدی و همکاران در سال 1397 نشان دادند که سفره آب دشت تهران به ویژه در محدوده رودخانه کن، حدود 30 درصد آب شرب تهران را در سال های عادی و 60 تا 70 درصد آب شرب تهران را در سال های خشک تامین می کند.

در این راستا، ناپایداری شرایط موجود باید از طریق اقداماتی برای ایجاد تعادل مجدد برطرف شود. استفاده از سفره آب زیرزمینی دشت تهران برای مصارف شرب به طور متوسط ​​حدود 300 میلیون مترمکعب در سال و آب بازیافتی از مصرف آب شهری به سفره آب دشت تهران حدود 373 میلیون متر مکعب در سال برآورد شده است. در قسمت غربی دشت تهران، سطح آب از 120 متر شمالی تا 30 متر مرکز و 40 متر در خروجی است.

روند تغییر از شمال به جنوب به سمت کاهش عمق است، اما در قسمت میانی می توان افزایش سطح آب را مشاهده کرد. عمق برخورد سطح آب در قسمت شمالی کرج حدود 80 متر و در انتهای کرج به 40 متر می رسد. بررسی آبهای زیرزمینی دشت تهران-کرج با مساحتی در حدود 1069 و 587 کیلومتر مربع نشان می دهد که سطح آبهای زیرزمینی در سالهای آبی 1388-1387-1390-1389 به طور متوسط ​​66 و 19 سانتی متر کاهش یافته است. مخازن در سفره های تهران و کرج به ترتیب در سال های 1386-1387 و 1388-1388 رخ داده اند و به طور کلی در دشت تهران در سال های مرطوب 1388-1388 و 1389-1390 کاهش یافته اند. به ترتیب 36 و 65 میلیون متر مکعب در سال.
70 درصد آب تهران از منابع سطحی تامین می‌شود، استان از طریق پنج سد وارد شبکه آبرسانی می‌شود و 30 درصد آب از منابع زیرزمینی تامین می‌شود که باعث افزایش تولید بیش از حد از منابع زیرزمینی، خشکسالی و فرونشست زمین شده است. عادات مصرفی شهروندان تهرانی نیز بحران آب در این کلان شهر را تشدید کرده است. همچنین 40 درصد تهرانی ها بیش از حد مجاز آب مصرف می کنند.

علاوه بر این ، پنج درصد از شهروندان تهرانی که در مناطق اول ، دوم و سوم زندگی می کنند ، پنج برابر میزان مجاز آب مصرف می کنند. مشترکین پرمصرفی که بیش از سه برابر میانگین جهانی آب مصرف می کنند. سه کانون عمده خشکسالی ایران شناسایی شده است که شامل شمال شرقی، البرز مرکزی و همچنین منطقه آذربایجان و غرب کشور است که شهرهای بزرگی مانند تهران را در بر می گیرد.
در تهران مدیریت بحران آب یک امر ملی است و علاوه بر وزارت نیرو باید بلافاصله توسط شهرداری و وزارت کشور و نهاد ریاست جمهوری با استفاده از بهترین ظرفیت تخصصی به آن رسیدگی شود.

* چاپ شرق / آنلاین 1400