ابوعلی سینا را چرا همه دنیا بیش از ما می شناسند و به او احترام می گذارند؟

از نظر گستردگی و غنای کار ابن سینا همواره دغدغه مشرق و مغرب را داشته است و این باز هم مرهون علمای نجیب و برجسته غربی است که روزها و شبها در آثار این معجزه تحقیق کرده اند. در تمام سنین به سوالات علمی و فلسفی روز پاسخ دهید.

تقریباً در همه کشورهای بزرگ جهان از ایالات متحده، بریتانیا و فرانسه گرفته تا الجزایر، هند و پاکستان و ابن سینا برگزار شده است. مقالاتی که در برخی از سمینارها ارائه می شود با مقالاتی که در ایران نوشته شده است اصلا قابل مقایسه نیست.

یکی از دروس اجباری ما در مورد فلسفه دکارت در اوایل انقلاب و در زمان وقوع جنگ بود، زمانی که من در فرانسه برای دوره فوق لیسانس در دانشگاه خوزه تحصیل می کردم. استاد ما دکتر دومینیک لوکور، یکی از دکارت های برجسته در فرانسه بود که این درس را تدریس کرد. روز اول درس پرسید دکارت چه قبل و چه بعد از دیگر فیلسوفان فرانسوی چه تفاوتی دارد و آیا واقعا تافته ای جداست؟ در پرانتز بگویم که فرانسوی ها همیشه خود را عقل گرا معرفی کرده اند و این عقل گرایی را نیز به دکارت نسبت می دهند.

با این سوال، سکوت در کلاس حاکم شد. برخی از دانشجویان پاسخی دادند که مورد قبول استاد قرار نگرفت. بعد خود معلم با جواب عجیبش درس را از تنش بیرون آورد که برای من هم تعجب آور بود. این روزها مصادف با اوایل انقلاب و شروع جنگ بود و رسانه های فرانسوی اخبار جنگ و انقلاب ایران را به تفصیل پخش کردند و به تفصیل به بحث و بررسی پرداختند. معلم گفت: اگر ریشه عناصر انقلاب ایران را جستجو کنید، به مذهب تشیع می رسید که بر خلاف سایر مذاهب اسلامی، انقلابی است و همیشه با شاهان و حاکمان در تضاد بوده و نمی شناسد. ابن سینا، فیلسوف بزرگ ایرانی که دانش و فلسفه غرب قرون وسطی را مدیون اوست، نیز از همین مذهب انقلابی شیعه است. – به دلیل وابستگی به این مذهب انقلابی، با حاکمان عصر خود به قدرت رسید و از شهر و دیار رانده شد.

وی ادامه داد: «من معتقدم دکارت که یکی از خوانندگان آثار لاتین فلسفی ابن سینا بود، نه تنها تحت تأثیر علم و فلسفه، بلکه از بنیان فلسفی سلف ایرانی خود، دکارت نیز بود.» فلسفی سینا. کار بر انسان معلق تأثیر می گذارد. گذشته از این بهره برداری علمی و فلسفی، می بینیم که دکارت در تمام عمرش بی قرار بود و برای یافتن خانه ای امن و جست و جوی آن شهر به شهر و دیار به دیار می گریخت و نخاه با این رفتار می خواهد از ابن سینا الگو بگیرید.»

من در کلاس خیلی خوشحال بودم که استاد اینقدر از ابن سینا تعریف می کند، اما متاسفم که ما ایرانی ها نتوانستیم ابن سینا را از آثار فرانسوی در دکارت نمونه برداری کنیم. این امر مرا بر آن داشت تا در برنامه تحقیقاتی آینده خود به نگارش کتابی درباره ابن سینا با نگاهی جدید بیاندیشم.

پس از فارغ التحصیلی به ایران بازگشتم و در حین تدریس در دانشگاه صنعتی شریف در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به تحقیق درباره علمای اسلام در ایران پرداختم. در آن زمان دکتر مهدی گلشنی ریاست پژوهشکده را برعهده داشت و من چند ویژه نامه درباره خیام و خواجه نصیر منتشر کردم. سپس پروژه ابن سینا را به عهده گرفتم و از داخل و خارج از ایران مقالاتی خواستم تا کتاب منتشر شود. علمای بزرگ ابن سینا تاکنون بیشتر به مسائل متافیزیکی و عرفان ابن سینا پرداخته‌اند. اگر بخواهم جنبه های دیگری از ابن سینا را در غرب مطالعه کنم، مانند ریاضیات، نجوم، کیهان شناسی، موسیقی، برای ترجمه چنین آثاری به ابن سینای معاصر در کشورم مراجعه کنم. نویسنده و مترجمان کتاب از نویسندگان و صاحب نظران برجسته در حوزه پژوهشی خود هستند. متاسفانه همزمان با انتشار این کتاب، دکتر ساسان سپنتا نویسنده ایرانی و مائورو زونتا نویسنده فرانسوی درگذشتند. آنها گفتند که نمی توانند شاهد انتشار مقاله خود باشند.

آقای قاسم فینیانوس، نویسنده سوری مقاله، پست قبلی خود را به دلیل حمله داعش و گروه های تروریستی به سوریه ترک کرده است که من در حال حاضر از آن اطلاعی ندارم. یکی از مقالات خوب این کتاب، مقاله دکتر گلشنی و شاگردش دکتر جمالی است که درباره آگاهی و رابطه ذهن و مغز از دیدگاه ابن سینا است. همچنین دو مقاله درباره آثار نجومی ابن سینا یکی به زبان فارسی و دیگری به زبان فرانسه نوشته ام که امیدوارم مورد توجه قرار گیرد. همچنین مقالاتی در زمینه منطق منوال از دیدگاه ابن سینا از منطق‌دانان خارجی داریم که توسط اساتید ایرانی به فارسی ترجمه شده‌اند و این مقالات نگاهی نو به مضامین منطقی ابن سینا دارد.

دلیل تألیف او درباره ابن سینا تنها شناخت ابن سینا نیست، بلکه نقش این نابغه بزرگ در تمدن اسلامی نیز بوده است. او تنها الگوی تمدن است، از همه جهات به قضیه نگاه کنید! مثلاً اگر زندگی نامه برخی از علمای شرقی و غربی را مطالعه کنید، می بینید که برای پیشبرد اهداف علمی خود، گاهی مجبور بوده اند از شهوات خود دست بردارند و به ترتیب از پادشاهان اطاعت کنند. ما آنقدر زیاد هستیم که نیازی به ذکر نام آنها نمی بینم. عده ای که فقط علم داشتند و به دلیل دلبستگی به زندگی مادی و دنیوی از اخلاق و دین محروم بودند، علم خود را در خدمت دشمنان بشریت قرار دادند.

یکی دیگر از ویژگی های ابن سینا احاطه به علوم فراوان عصر خود بود. امروزه به دلیل گسترش علم و پیدایش دانش جدید، برخی معتقدند که بر خلاف گذشته باید در علم واحد تخصص یافت و عمر انسان برای مطالعه بیشتر علم برای محقق معاصر کافی نیست. اما اغلب آنها همچنین قادر به نوآوری و کشف در همان زمینه نیستند. من با برخی از این اساتید هم در دانشگاه صنعتی شریف و هم در دانشگاه های دیگر آشنا شدم و متوجه شدم که آنها نه تنها دروس اصلی ادبیات، دین، فلسفه و سیاست را در سرزمین خود نمی دانند. آنها همچنین فاقد ابتکار عمل در زمینه خود هستند. مثلا من استاد ریاضی را می شناسم که جبری است اما وارد بحث های هندسی نمی شود و برعکس اگر ابن سینا را مطالعه کنید از محیط او در علوم مختلف متعجب می شوید!

یکی از اساتید دانشگاه صنعتی شریف و گروه فلسفه علم دانشگاه، یادداشتی مبنی بر توجه بیشتر به ابعاد ناشناخته این دانشمند بزرگ برای ما ارسال کرده است که در ادامه می خوانید. ما ایرانی ها بزرگان علمی و فلسفی خود را به طور عام و ابن سینا را به طور خاص آنطور که باید و شاید نمی شناسیم و همین عدم شناخت باعث شده که نتوانیم کالاهای ارزشمند خود را در بازار جهانی عرضه کنیم. از طرف دیگر غربی ها در این زمینه از ما پیشی گرفته اند. از نظر گستردگی و غنای کار ابن سینا همواره دغدغه مشرق و مغرب را داشته است و این باز هم مرهون علمای نجیب و برجسته غربی است که روزها و شبها در آثار این معجزه تحقیق کرده اند. در تمام سنین به سوالات علمی و فلسفی روز پاسخ دهید. تقریباً در همه کشورهای بزرگ جهان از ایالات متحده، بریتانیا و فرانسه گرفته تا الجزایر، هند و پاکستان و ابن سینا برگزار شده است. مقالاتی که در برخی از سمینارها ارائه می شود با مقالاتی که در ایران نوشته شده است اصلا قابل مقایسه نیست. انگیزه اصلی تالیف کتاب ترجمه و چاپ این مقالات بوده است و اگر مقالات کتاب را مرور کنید با من موافق خواهید بود.

23302