روایتی از طرح ترافیک تهران در دوران قاجار

پس از احداث «میدان توپخانه» جدید در «میدان ارگ سلطنتی»، توپ و توپخانه، میدان ارگ را به این مکان منتقل کرد و حوضی هشت ضلعی در وسط میدان ارگ ساخته شد. اطراف آن جاده سنگفرشی ساخته شد و بقیه فضا به فضای سبز اختصاص یافت. اطراف باغ ها نیز با ستون های سنگی و نرده های چوبی احاطه شده بود. یک سال بعد برای جلوگیری از عبور چهارپایان از میدان، خندقی شرقی را پر کردند و خیابانی در آن ساختند و با توپخانه جدید شروع کردند و بازار را باز کردند. در پایان این، دروازه ای در خارج از شهر ساخته شد، به طوری که گذرگاه باربر از محدوده میدان ارگ قطع شد.

محمدحسن خان اعتمادالسلطنه در این باره می نویسد: «و تصمیم گرفتند که کالایی که حمل می کنند سالم باشد، در سمت شرق ارگ همایون، بیرون از صحرا دروازه ای در شهر و در شرق قرار دادند. خندق، زمین و خیابانی عریض به سمت بازار باز کرد.» همان خیابان ناصریه آن زمان یا ناصر خسروی فعلی است.

177 سال پیش در زمان صدارت میرزا تقی خان بر امیرکبیر، هر سفری به تهران ثبت می شد. همزمان با سفر وی به ناصرالدین شاه قمبا، دولت دستور ورود و خروج از دروازه‌های تهران را منوط به صدور مجوز صادر کرد و آن را «بلیت دروازه» نامید. پس از دریافت بلیط، نام مسافر، دلیل سفر، مقصد و حرکت نیز پرسیده و ثبت شد. این کار به منظور حفظ امنیت سیاسی انجام شد. از آنجایی که شهر در زمان ناصریان موضوع اصلی حکومت بود، ورود و خروج گندم نیز به صورت روزانه ثبت می شد. حتی سندی از اسامی ورود و خروج از دروازه های مختلف تهران ثبت شد. تهران در آن زمان 12 دروازه داشت که از جمله آنها می توان به «حضرت عبدالعظیم»، «غار»، «خانی آباد»، «گمرک»، «قزوین»، «باغشاه»، «یوسف آباد»، «دولت»، «شمیران»، «دوشان تپه» اشاره کرد. دولاب و خراسان.

عبور و مرور خودروها در خیابان های تهران در آن زمان نیاز به زیرسازی داشت، به همین دلیل دستور آسفالت خیابان ها صادر شد. این را کوروش سعدوندیان در کتاب «اولین‌های تهران» نوشته است: «خیابان‌های تهران اولین بار در سال 1267 آسفالت شد، از کوچه‌های ارگ شروع شد».

روزنامه «وقایع اتفاقیه» در شماره 36 آن زمان می نویسد: آنچه قبلاً نباید هرکسی می داشت; در آن زمان مقرر شده بود که هرکس می تواند در کالسکه راه بیاندازد و بنشیند، هزارتوی خادمان دولت در برابر اشراف، در گردش ها یا در محل همایون باشد. معیرالممالک گفت: در این زمینه مجوز عمومی داده شده است و این واگن ها در کارخانه ابواب الجمعه نزدیک به سازندگان ساخته می شود.

او در شماره سی و هشتم همین روزنامه می نویسد: «چون در این زمان مقرر شد روز به روز بر تعداد واگن های تهران افزوده شود و عبور و مرور واگن ها روان و خوب باشد، قرار شد کوچه های تهران ارگ سلطنتی خواهد بود. به این ترتیب می توان به راحتی از اسب و کالسکه عبور کرد و با پای پیاده به آن استراحت داد. وسط کوچه ها برای عبور کالسکه سنگفرش شده و دو طرف کوچه ها کمی برآمده است تا عابران از هر سکویی عبور کنند و با سنگ های مرتفع بزرگ فرش شده اند و این کوچه ها همین روزها ساخته شده است.

«وقایع اتفاقیه» نیز در سی و نهمین شماره خود می نویسد: روزنامه های قبلی درباره کالسکه می نوشتند، یعنی کالسکه سواری در بین مردم فراگیر شده است و این قاعده باید در دولت علیه ایران گسترش یابد و مردم برای رفت و آمد به جاده ها و خیابان ها راحت شوند. تکرار می‌شود که مکرب الخاقان کارخانه خودروسازی «معیرالممالک» را در قرخانه مبارکه راه‌اندازی کرده است تا هر تعداد خودرو را که می‌خواهد جابه‌جا کند و هرکسی می‌تواند این کار را انجام دهد.» و اعیان دولت مخالفت نمی کنند ولی هر که بخواهد از تجار و بازرگانان و غیره از دولت اجازه می گیرد که به کارخانه مذکور رجوع کند. هر نقشه و تیپی که بخواهد به زودی برایش ساخته می شود.»

می گویند اولین واگن ها در اصفهان و در مقابل ماشین معیرالممالک ساخته شد. خودروهایی که به نوشته روزنامه وقایع اتفاقیه کیفیت خوبی داشتند و حتی بهتر از خودروهای ساخت فرنگ بودند.

در حال حاضر بسیاری از خیابان های تهران از جمله پیاده راه خیابان لاله زار، سی تیر، بخشی از میدان حسن آباد و بازار تهران برای زیباتر شدن آن و به تقلید از کشور همسایه مان ترکیه که ظاهر خوبی هم دارد اما عابران پیاده آسفالت نمی کنند. . از این بابت خوشحالند. چون یا پاهایشان در این تکه ها گیر می کند و پدر کفششان می افتد یا اگر باران و برف ببارد، سنگ های شل آب به کفش ها و زانوهایشان می ریزند.

انتهای پیام/