کیفرخواست چیست؟
گفتیم که نظر بازپرس در حین کشف یک جرم تعیین کنده سرنوشت وقوع یک جرم است . نظرات بازپرس از دو حالت خارج نیست:
یا تشخیص می دهد که عمل متهم مجرمانه نبوده و با صدور قرار موقوفی تعقیب به رسیدگی خاتمه می دهد .یا اینکه تشخیص می دهد عمل متهم جرم بوده است که قرار جلب دادرس صادر می کند. قرار جلب دادرس برای دادستان ارسال می شود. دادستان باید ظرف 5 روز نظر خود را درباره قرار جلب دادرس اعلام کند. در صورتی که با اینکه عمل مجرمانه رخ داده است موافق باشد، کیفرخواست صادر می شود و به دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به موضوع پرونده را دارد ارسال می شود. در این زمان باید به وکیل پایه یک دادگستری مراجعه نمود تا بتوان در مقابل کیفرخواست از خود دفاع کرد.
بنابراین کیفرخواست ادعایی است که دادستان درباره مجرم بودن متهم می کند و از دادگاه می خواهد تا به آن رسیدگی کند و حکم لازم را صادر نماید. در واقع دادستان با صدور کیفر خواست بیان می کند که تحقیقات دادسرا به این نتیجه رسیده است که متهم پرونده مجرم است و از دادگاه درخواست کیفر و مجازات می کند. در اصل دادستان با صدور کیفر خواست، بیان می کند که تحقیقات دادسرا نشان دهنده این است که عمل ارتکابی جرم بوده است و متهم کسی است که مرتکب جرم شده و باید مجازات شود. همچنین دادستان از دادگاه تقاضای کیفر و مجازات می کند.
به طور کلی پس از بررسی دقیق و کامل جزئیات وقوع یک جرم و انجام تحقیقات در این زمینه بازپرس آخرین دفاعیات متهم را شنیده و با اعلام ختم تحقیقات و اظهار نظر نهایی درباره پرونده آن را نزد دادستان ارسال می‌کند. نظر بازپرس می تواند یکی از موارد زیر باشد:
- عمل متهم متضمن جرمی نبوده و یا اصولاً جرمی واقع نشده است؛ در این صورت با صدور قرار موقوفی تعقیب رسیدگی خاتمه می یابد.
- عمل متهم جرم بوده و قرار مجرمیت صادر می نماید؛ در این صورت دادستان ظرف 5 روز پرونده را ملاحظه و نظر خود را اعلام می نماید. به این ترتیب، کیفرخواست صادر و پرونده به دادگاه صالحه ارسال می شود.
مندرجات کیفرخواست
بر اساس ماده 2 قانون اصلاج قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب ، یک سری مندرجات در کیفرخواست وجود دارد که باید به طور صحیح و کامل در آن درج
الف- نام و نام خانوادگی ، نام پدر ، سن، شغل ، محل اقامت متهم ، ميزان سواد ، وضعيت تاهل
ب- نوع قرار تامين با قيد اين كه متهم بازداشت است يا آزاد
ج- نوع اتهام
د- دلايل اتهام
ه- مواد قانوني مورد استناد
ز- سابقه محكوميت كيفري در صورتي كه متهم داراي سابقه محكوميت كيفري باشد.
ل- تاريخ و محل وقوع جرم
اعتراض به کیفرخواست
وقتی بازپرس قرار موقوفی تعقیب را صادر می کند می توان به صدور این قرار اعتراض کرد اما زمانی که او اقدام به صدور قرار جلب دادرس و در نهایت صدور کیفرخواست می کند ، اعتراض ممکن نیست . دلیل عدم امکان اعتراض به کیفرخواست این است که در صورتی که متهم اعتراضی به صدور کیفرخواست داشته باشد می تواند آن را در دادگاه مطرح کند . برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد کیفرخواست چیست ، مندرجات و اعتراض به آن به مراجعه کنید . کارشناسان مرکز نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه به سوالات شما عزیزان پیرامون کیفرخواست چیست ، مندرجات و اعتراض به آن پاسخ دهند .
به عبارت دیگر زمانی که بازپرس قرار موقوفی تعقیب صادر می کند، شما می توانید به عنوان طرف مقابل دعوا این قرار را قبول نداشته باشید و قانون این اجازه را به شما داده است تا به این قرار اعتراض کنید. حالا اگر دادسرا تشخیص دهد که این عمل جرم است و کیفرخواست صادر کند تکلیف چیست؟ در اینجا متهم به عنوان کسی که این قرار به ضرر اوست اجازه ی اعتراض به قرار را ندارد. دلیل اینکه متهم نمی تواند به کیفرخواست اعتراض کند این است که اگر متهم اعتراضی به کیفرخواست داشته باشد، می تواند در دادگاه مطرح کند.
چه مواردی باید در کیفرخواست ذکر شود؟
بر طبق بند م ماده ۲ قانون اصلاح قانون تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب لازم است تا مواردی در کیفرخواست درج شوند. این موارد عبارت اند از:
- نام و نام خانوادگی، نام پدر، سن، شغل، محل اقامت، با سواد یا بی‌سواد بودن، مجرد یا متأهل بودن متهم
- نوع قرار تأمین با قید این که متهم بازداشت است یا آزاد
- نوع اتهام
- دلایل اتهام
- موارد قانونی مورد استناد
- سابقه محکومیت کیفری در صورتی که متهم دارای سابقه محکومیت کیفری باشد
- تاریخ و محل وقوع جرم
کیفرخواست در کدام مراجع مورد رسیدگی قرار می گیرد؟
طبق بند ج ماده ۱۴ قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب، دادگاه های جزایی و انقلاب فقط به جرایم مندرج در کیفرخواست رسیدگی می کنند مگر در مورد جرایمی که مستقیما در دادگاه و بدون کیفرخواست مطرح شده باشد. از جمله این جرایم می توان به مواردی که در تبصره ۳ ماده ۳ قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب به آنها اشاره شده است نام برد. این جرایم عبارت اند از:
- پرونده هایی که موضوع آنها جرایم مشمول حد زنا یا لواط است
- جرایمی که مجازات قانونی آنها فقط تا سه ماه حبس و یا جزای نقدی تا یک میلیون ریال می باشد
- جرائم اطفال که مستقیما در دادگاه های مربوطه مطرح می شود
آیا می توان نسبت به صدور کیفرخواست اعتراض کرد؟
معمولا هنگامی که بنا بر تصمیم دادسرا قرار منع تعقیب یا قرار موقوفی صادر می گردد می توان به صدور این قرار اعتراض کرده و این اعتراض به همراه پرونده به دادگاه ارسال می شود، اما زمانی که قرار جلب و در نهایت کیفرخواست صادر شود، اعتراض امکان پذیر نمی باشد. به عبارت دیگر، قرار مجرمیت دادسرا قابل اعتراض نیست، زیرا در صورتی که متهم اعتراضی به صدور کیفرخواست داشته باشد می تواند آن را در دادگاه مطرح کند.
مندرجات کیفرخواست
در کیفر خواست موارد زیر قید می شود:
- مشخصات ، شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، شهرت، سن، شغل، شماره ملی، شماره شناسنامه، تابعیت، مذهب، محل اقامت و وضعیت تاهل او
- آزاد، تحت قرار تامین یا نظارت قضائی بودن متهم و نوع آن و یا بازداشت بودن وی با قید علت و تاریخ شروع بازداشت
- نوع اتهام، تاریخ و محل وقوع جرم اعم از بخش، دهستان، روستا، شهر، ناحیه، منطقه، خیابان و کوچه
- ادله انتساب اتهام
- مستند قانونی اتهام
- سابقه محکومیت موثر کیفری متهم
- خلاصه پرونده شخصیت یا وضعیت روانی متهم
نکته: هرگاه در صدور کیفر خواست، سهو قلم یا اشتباه بین صورت گیرد، تا پیش از ارسال به دادگاه، دادستان آن را اصلاح و پس از ارسال کیفر خواست به دادگاه، موارد اصلاحی آن را به دادگاه اعلام می کند.
مواردی که در قسمت بالا مطرح شد مربوط به صدور کیفرخواست کتبی است.
در خصوص کیفرخواست شفاهی ماده ی ۸۶ قانون آیین دادرسی کیفری بیان می کند:
«در غیر جرائم موضوع ماده (۳۰۲) این قانون، چنانچه متهم و شاکی حاضر باشند یا متهم حاضر و شاکی وجود نداشته یا گذشت کرده باشد و تحقیقات مقدماتی هم کامل باشد، دادستان می تواند راساً یا به درخواست بازپرس، با اعزام متهم به دادگاه و در صورت حضور شاکی به همراه او، دعوای کیفری را بلافاصله بدون صدور کیفرخواست به صورت شفاهی مطرح کند در این مورد، دادگاه بدون تاخیر تشکیل جلسه می دهد و به متهم تفهیم می کند که حق دارد برای تعیین وکیل و تدارک دفاع مهلت بخواهد که در صورت درخواست متهم، حداقل سه روز به او مهلت داده می شود.
تفهیم این موضوع و پاسخ متهم باید در صورت مجلس دادگاه قید شود. هرگاه متهم از این حق استفاده نکند، دادگاه در همان جلسه، رسیدگی و رای صادر می کند و اگر ضمن رسیدگی انجام تحقیقاتی را لازم بداند، آنها را انجام و یا دستور تکمیل تحقیقات را به دادستان یا ضابطان می دهد. اخذ تامین متناسب از متهم با دادگاه است. شاکی در صورت مطالبه ضرر و زیان می تواند حداکثر ظرف پنج روز دادخواست خود را تقدیم کند و دادگاه می تواند فارغ از امر کیفری به دعوای ضرر و زیان رسیدگی و رای مقتضی صادر نماید.»
شرایط کیفرخواست شفاهی
- یکی از شرایط مهم کیفرخواست شفاهی حضور متهم است. بدون حضور متهم امکان طرح شفاهی دعوای کیفری در دادگاه وجود ندارد.
- در کیفرخواست شفاهی تحقیقات باید کامل شده باشد و اگر تحقیقات کامل نشده باشد و نیاز به تحقیقات بیشتر باشد، نمی توان پرونده را به طور شفاهی در دادگاه مطرح کرد.
- بعد از طرح دعوا، دادگاه بدون تاخیر تشکیل جلسه می دهد.
- همه ی موارد رسیدگی باید به طور عادلانه باشد؛ یعنی متهم حق دارد وکیل داشته باشد و سه روز مهلت دارد تا برای دفاع و مواردی که در دادگاه لازم است بیان شود خود را آماده کند.
- اگر متهم نه درخواست وکیل پایه یک دادگستری خانم داشته باشد و نه مهلتی برای دفاع؛ در این صورت رسیدگی به صورت فوری انجام می شود و سپس دادگاه رای صادر می کند.
- شاکی می تواند حداکثر ظرف ۵ روز دادخواست ضرر و ریان خود را به دادگاه ارائه دهد تا دادگاه رسیدگی کرده و رای صادر کند.
صدور کیفرخواست به دو مرجع
گاهی ممکن است که فردی متهم به دو جرم باشد که رسیدگی به یک جرم در صلاحیت دادگاه انقلاب است (جرایم مربوط به مواد مخدر) و جرم دیگر در صلاحیت است . در این مورد قانون سکوت کرده است و با توجه به این سکوت به نظر می رسد که دادسرا موظف است دو کیفرخواست جداگانه خطاب به مرجع صالح صادر و برای یکی اصل و برای دیگری کپی پرونده را ارسال کند.
کیفرخواست بیانگر چیست؟
زمانی که کیفرخواست صادر می شود بیانگر نکاتی است که ما در اینجا به مهم ترین آنها اشاره خواهیم کرد:
- عملی که مرتکب انجام داده است جرم بوده است.
- مرتکب شناسایی شده است.
- تمام دلایل و اسناد مدارک مربوط به جرم ارتکابی جمع آوری شده است.
- موضع جرم و دلایلی که برای ارتکاب وجود دارد باید برای متهم توضیح داده شود.
- بازپرس دلایل موجود را برای تعقیب کیفری متهم کافی بداند.
- از متهم دفاعیات آخرش اخذ شود.
- کیفرخواست نشان می دهد که تحقیقات در دادسرا به پایان رسیده است.
- سپس قرار جلب به دادرسی صادر می شود و لازم است که دادستان هم با آن موافقت کند.
- جرایم ارتکابی با درجه ۷ و ۸ اصلا مرحله ی دادسرا ندارند و مستقیم در دادگاه مطرح می شود. بنابراین جرمی که کیفرخواست برایش صادر می شود نباید مجازات درجه ۷ یا ۸ داشته باشد.
پشیمانی دادستان از صدور کیفرخواست
دادستان پس از اینکه کیفرخواست را صادر می کند، نمی تواند از تصمیمش پشیمان شود و کیفرخواست را از دادگاه پس بگیرد.
ماده ۲۸۳ قانون آیین دادرسی کیفری بیان می کند:
« پس از صدور کیفر خواست و قبل از ارسال به دادگاه، هرگاه شاکی در ، رضایت قطعی خود را به دادستان اعلام کند، در صورت وجود پرونده در دادسرا، دادستان از کیفر خواست عدول می کند. در این صورت، قرار موقوفی تعقیب توسط بازپرس صادر می شود. در جرائم غیر قابل گذشت، هرگاه شاکی رضایت قطعی خود را اعلام کند، دادستان در صورت فراهم بودن شرایط صدور قرار تعلیق تعقیب، می تواند از کیفر خواست عدول و تعقیب را معلق کند و در صورتی که در نتیجه رضایت شاکی نوع مجازات تغییر کند، دادستان از کیفرخواست قبلی عدول و بر این اساس کیفر خواست جدید صادر می کند.»
بنابراین اگر کیفر خواست صادر شود و پیش از ارسال آن به دادگاه، شاکی رضایت دهد؛ دادستان می تواند از تصمیم خود برای ارسال کیفرخواست صرف نظر می کند. پی آنچه در کیفرخواست اهمیت دارد این است که پیش از اینکه از دادسرا خارج شود و به دادگاه ارسال شود، می تواند تغییرات لازم را اعمال کند.
مرجع مقاله: کانون وکلای آمریکا