امروزه صنعت فولاد را مادر صنایع می‌دانند و تولید و مصرف فولاد یکی از شاخص‌های سنجش پیشرفت و توسعه یک کشور به شمار می‌رود. در این مقاله قصد داریم به معرفی و بررسی مهم‌ترین کارخانه ‌های فولاد ایران بپردازیم. البته ابتدا کمی در مورد جایگاه و تاریخچه فولاد ایران در جهان صحبت می‌کنیم و سپس به معرفی رسول دانیال زاده و لیست تولیدکنندگان فولاد ایران و محصولات مهم هر کارخانه، می‌پردازیم.

قدیمی ترین کارخانه فولاد ایران را بشناسید

ذوب‌آهن اصفهان بزرگ‌ترین کارخانه فولاد ایران و بزرگترين توليدكننده محصولات طويل در خاورميانه است که انواع مقاطع فولادی ساختمانی و صنعتی را تولید می‌کند. درست است که قرارداد ساخت این کارخانه سال ۴۴ بسته شد اما ساخت و تکمیلش تا سال ۵۰ طول کشید. ذوب آهن اصفهان نقش مهمی در شكل‌گيری ديگر صنايع فولادی ايران دارد برای همین است که لقب مادر صنعت فولاد را به آن داده‌اند.

عمده توليدات اين شركت به فرآورده‌های فولاد ساختمانی و صنعتی تعلق دارد؛ تیرآهن، میلگرد(آجدار و ساده)، نبشی و ناودانی، ریل و شمش فولادی از محصولات این کارخانه است. البته ذوب آهن محصولات فرعی هم دارد، مثل؛ چدن جامد، قطران، گسيلن، تولوئن، بنزن، سولفات‌آمونيوم، كك، سرباره فولادسازی و كوره بلند، غبار مرطوب فولادسازی (لجن صنعتی)، آهك، اكسيژن گاز و مايع و ازت مايع. در حال حاضر ذوب‌آهن اصفهان تنها شرکتی است که از فرآیند کوره بلند برای تولید فولاد استفاده می‌کند. قیمت میلگرد ذوب و دیگر محصولات فولاد ساختمانی این شرکت نسبت به کارخانه‌های دیگر کمتر است و از طرفی تیرآهن های این کارخانه به دلیل وسعت سایز، طرفداران بیشتری دارد.

لیست تولیدکنندگان فولاد ایران، بزرگ ترین و قدرتمندترین ها

بزرگ‌ترین کارخانه های فولاد ایران عبارت است از:

•  فولاد مبارکه اصفهان
  •    مجتمع ذوب‌آهن اصفهان
  •    فولاد خوزستان
  •    فولاد اکسین اهواز

جایگاه کارخانه های فولاد ایران در جهان چگونه است؟

همواره صنعت فولاد در ایران جایگاه اقتصادی بالایی داشته به‌خصوص در سال‌های اخیر باوجود تحریم‌ها توانسته با ارزآوری قابل‌قبول به اقتصاد کشور کمک نماید. صنعت فولاد ایران در حال حاضر توانسته با افزایش تولید و صادرات رتبه دهم تولید فولاد در جهان را به خود اختصاص دهد که پیشرفت چشمگیری را نشان می‌دهد.

به دلیل داشتن منابع بسیار انرژی، ذخیره سنگ‌آهن و عوامل دیگر ایران نسبت به دیگر کشورها توان فولادی بالاتری دارد. در برنامه پنج‌ساله ششم توسعه چشم‌اندازهای بالاتری برای صنعت فولاد در نظر گرفته شده و انتظار می‌رود تا سال 1404 ایران با افزایش تولیدات فولادی خود به حدود 50 میلیون تن رتبه جهانی خود را در این حوزه بهبود ببخشد.

مقتدرترین کارخانه های فولاد ایران کدام ها هستند؟

درست است که تحریم‌ها دیگر اجازه نمی‌دهد همچنان با فخر درباره جایگاه ایران در فولاد جهان صحبت کنیم اما یک زمانی ما در میان ۶۶ کشور تولیدکننده فولاد روی این زمین، با افتخار و سری بلند، در رتبه یازدهم بودیم. آماری که نشان از قدرت بالای ما در صنعت فولاد دارد. در کنار پتروشیمی و نفت، فولاد هم یکی از صنایع مادر ایران است. برای همین است که اسم ایران در محافل فولادی دنیا در کنار بزرگان دیگر برده می‌شود. شاید فولاد کشور دیگر نتواند پایش را از مرزها آنطرف‌تر بگذارد اما مهم این است که در این صنعت بسیار پیشرفت کرده‌ایم و تنه به فولادسازی‌های بزرگ دنیا می‌زنیم.

به محض اینکه صحبت از صنعت فولادسازی می‌شود، نمی‌شود از لیست ۱۱۱ کارخانه فولاد چشم پوشی کرد. لیست تولیدکنندگان فولاد ایران که از قَدَر قدرت‌ها و فعالان فولادسازی کشور، طویل شده است و اسامی ذوب آهن اصفهان، فولاد مبارکه و فولاد خوزستان در ابتدایش، چشم را می‌نوازد. آنچه خواهید خواند درباره همین سه بزرگوار است! بزرگترین‌ها و بهترین‌ها… کارخانه‌هایی که بار ۷۰ درصد از حجم تولید فولاد داخل را به دوش می‌کشند.

با اولین کارخانه فولاد خصوصی و دولتی در کشور آشنا شوید

اینهمه هیاهو در فولاد کشور در واقع در ۱۳۰۶ شمسی (۱۹۲۷ میلادی) جرقه اش زده شد. وقتی شرکتی به نام «گروه ملی صنایع فولاد ایران» تصمیم گرفت نیازهای فولادی ایران را در همین خاک وطن تامین کند. بگذریم از اینکه تمام آن خواب‌های شیرین را هیولای جنگ جهانی، آشفت، اما در نهایت نزدیک ۳۵ سال بعدش، در سال ۱۳۴۲، کلنگ احداث این کارخانه فولاد، خاک اهواز را به لرزه انداخت. این کارخانه، اولین کارخانه نورد فولاد (شکل‌دهی به فولاد) برای تولید انواع میلگرد و نبشی در ایران بود.

در واقع چراغ اول استقلال فولادی در کشور توسط شرکتی خصوصی روشن شد. شرکت ذوب آهن اصفهانی که به عنوان اولین کارخانه فولاد در کشور معرفی می‌شود، در حقیقت چهار پنج سال بعد از شرکت ملی صنایع فولاد ایران توسط حکومت وقت ساخته و کوره‌هایش گرم شد. حالا اما «ذوب آهن اصفهان» است که حرف اول را در تولید فولاد ساختمانی می‌زند و بعد از آن، کارخانه فولاد مبارکه و فولاد خوزستان قرار دارند.

بیایید از تاریخ کمک بگیریم؛ همانجا که درباره احداث هرکدام از این کارخانه صحبت شده است. اینکه قرارداد ساخت ذوب آهن، سال ۱۳۴۴ شمسی بین ایران و شوروی بسته شد. به صورت کاملا دولتی. فولاد مبارکه که در بخش خصوصی پایه‌اش گذاشته شد، سال ۷۱ کوره‌هایش را روشن کرد و حالا تولید سالانه‌اش به بیش از ۱۰ میلیون تن در سال رسیده است. فولاد مبارکه را غول تولید ورق‌های فولادی در کشور می‌دانند.

کوره‌های قوس الکتریکی کارخانه فولاد خوزستان هم ۱۲ فروردین ۱۳۶۸ گرم شدند و با تولید سالانه نزدیک به ۴ میلیون تن در سال، تبدیل شده است به بزرگ‌ترین قطب تولید شمش فولاد و دومین قطب تولید فولاد خام در کشور. فولاد خوزستان توسط دولت ساخته شد و سال ۸۷ با اجرایی شدن اصل ۴۴ قانون اساسی (واگذاری بخشی از صنایع استراتژیک و مادر به بخش خصوصی) به بخش خصوصی واگذار شد.

مادر صنعت فولاد کشور را بشناسید

ذوب‌آهن اصفهان اولین و بزرگترین کارخانه تولیدکننده فولاد ساختمانی و ریلی در ایران و بزرگترين توليدكننده محصولات طويل در خاورميانه است که انواع مقاطع فولادی ساختمانی و صنعتی را تولید می‌کند. درست است که قرارداد ساخت این کارخانه سال ۴۴ بسته شد اما ساخت و تکمیلش تا سال ۵۰ طول کشید. ذوب آهن اصفهان نقش مهمی در شكل‌گيری ديگر صنايع فولادی ايران دارد برای همین است که لقب مادر صنعت فولاد را به آن داده‌اند.

عمده توليدات اين شركت به فرآورده‌های فولاد ساختمانی و صنعتی تعلق دارد؛ تیرآهن، میلگرد(آجدار و ساده)، نبشی و ناودانی، ریل و شمش فولادی از محصولات این کارخانه است. البته ذوب آهن محصولات فرعی هم دارد، مثل؛ چدن جامد، قطران، گسيلن، تولوئن، بنزن، سولفات‌آمونيوم، كك، سرباره فولادسازی و كوره بلند، غبار مرطوب فولادسازی (لجن صنعتی)، آهك، اكسيژن گاز و مايع و ازت مايع. در حال حاضر ذوب‌آهن اصفهان تنها شرکتی است که از فرآیند کوره بلند برای تولید فولاد استفاده می‌کند. و دیگر محصولات فولاد ساختمانی این شرکت نسبت به کارخانه‌های دیگر کمتر است و از طرفی تیرآهن های این کارخانه به دلیل وسعت سایز، طرفداران بیشتری دارد.

فولاد مبارکه، صدر لیست تولیدکنندگان فولاد در ایران

اصلش این است که مبارکه اصفهان از ۲۳ دی ۱۳۷۱ چراغش روشن شد و حالا تبدیل به بزرگ‌ترین مجتمع تولید فولاد شده است. اما عملیات ساختمانی اش از ۱۱ سال قبل از ۷۱ شروع شده بود، یعنی ۱۳۶۰. ۸ سال بعد (۱۳۶۸) با اینکه جنگ شروع شده بود، عملیات ساختمانی همچنان  ادامه داشت و در نهایت در دی ماه ۷۱ خط تولید توسط رئیس جمهور وقت (مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی) افتتاح شد. با تولید ۲.۴ میلیون تن در سال، یکی از قوی‌ترین‌هاست.

گروه فولاد مبارکه از ابتدا تا انتهای حلقه های زنجیره تولید را در خود دارد. یعنی از سنگ آهن تا محصول نهایی. از آنجایی که این کارخانه غول ورق فولادی کشور است به تبع ورق‌هایش بیشتر طرفدار دارد اما نکته این است که قیمت محصولات این کارخانه نسبت به سایر کارخانه های فولاد ایران، بیشتر است!  انجمن فولاد جهانی میزان کل مقاطع فولادی تولیدشده شرکت توسعه و نوسازی صنایع و معادن ایران شرکت‌های تابعه ازجمله کارخانه‌ فولاد مبارکه اصفهان، مجتمع ذوب‌آهن اصفهان، فولاد خوزستان و شرکت ملی فولاد ایران (NISCO) رامورد بررسی قرار داده که در جدول زیر به نتایج آن اشاره شده است:

کارخانه فولاد مبارکه یکی از تولیدکنندگان ورق قلع اندود

فولاد یا آهن قلع اندود شده فولادی است که بر روی آن لایه نازکی از قلع قرار گرفته است. معمولاً مقاطع فولادی قلع اندود شده برای جلوگیری از زنگ‌زدگی استفاده می‌شوند.  جالب است بدانید ورق‌های قلع اندود شده بر اساس روش الکترولیت اسیدی با محلول فرواستان تولید می‌گردند. کارخانه فولاد مبارکه و شرکت فولاد توان آور آسیا از جمله کارخانه های فولاد ایران هستند که  ورق قلع اندود تولید می‌کنند. همچنین ورق‌های قلع اندود از قزاقستان، روسیه، چین و کره نیز به داخل کشور وارد می‌شوند.

شرکت های وابسته به کارخانه فولاد مبارکه اصفهان کدام‌اند؟

ازجمله شرکت‌های وابسته مجتمع فولاد مبارکه اصفهان می‌توان به شرکت فولاد هرمزگان جنوب، شرکت صنایع معدنی فولاد سنگان خراسان، شرکت فولاد سفیددشت چهارمحال و بختیاری، شرکت فولاد امیرکبیر کاشان و … اشاره کرد. مقاطع فولادی تولیدشده در کارخانه فولاد هرمزگان عمدتاً فولادهای کربنی برای کاربرد نورد به‌صورت گرم و سرد هستند. محصولات تولیدی این شرکت برای پروفیل‌سازی، لوله‌های آب، نفت ومخازن تحت فشار و قطعات سنگین فولادی، ساخت ورق بدنۀ خودرو، بدنۀ لوازم‌خانگی و همچنین کاربردهای ویژه مانند ورق‌های قلع اندود و گالوانیزه به کار می‌روند.

شرکت سنگان یک واحد گندله‌سازی ۵ میلیون تنی است که گندله موردنیاز زنجیرۀ تولید فولاد کارخانه فولاد مبارکه را تأمین می‌نماید. شرکت فولاد سفیددشت چهارمحال بختیاری آهن اسفنجی، تختال نازک و تولید ورق به ظرفیت یک‌میلیون تن را تولید می‌کند. انواع ورق گالوانیزه جهت مصارف صنعتی و خودرو با ظرفیت ۴۰۰ هزار تن در سال توسط شرکت ورق خودرو چهارمحال و بختیاری تولید می‌گردد.

مهم ترین محصولات کارخانه فولاد مبارکه اصفهان

مهم‌ترین محصولات کارخانه فولاد مبارکه اصفهان عبارت‌اند از:

ورق سیاه فولاد مبارکه

ورق سیاه یکی از مهم‌ترین محصولات تولیدشده در کارخانه فولاد مبارکه است، این ورق‌های فولادی کاملاً صاف و صیقلی هستند که به دو صورت رول و شیت به بازار عرضه می‌شود. ضخامت‌های ۲، ۲.۵، ۳، ۴، ۵، ۶، ۸، ۱۰، ۱۲، ۱۵ میلی‌متر از این محصول در بازار موجود است.

ورق روغنی فولاد مبارکه

یکی دیگر از محصولات مهم کارخانه فولاد مبارکه اصفهان ورق روغنی است که به شیوه نورد سرد تولید می‌شود. این ورق از سه نوع فولاد ST12، ST13 و ST14 تولید می‌شود که در میزان سختی باهم متفاوت‌اند. ورق روغنی اصفهان در ضخامت‌های ۰.۳ تا ۳ میلی‌متر با عرض های ۱۰۰ تا ۱۲۵ سانتی‌متر در بازار موجود است. قیمت ورق روغنی مبارکه را میتوانید بصورت روزانه در صفحه فولاد مبارکه در بخش تامین کنندگان (لیست تولیدکنندگان فولاد ایران) دریافت کنید.

معرفی بزرگ‌ترین تولیدکننده شمش در میان کارخانه های فولاد ایران

کارخانه فولاد خوزستان بزرگ‌ترین عرضه کننده شمش فولاد، اولین مجتمع تولید آهن و فولاد کشور به روش احیا مستقیم و کوره قوس الکتریکی و دومین قطب تولید فولاد خام در کشور است که در سال 1368پس از پانزده سال از طرح اولیه خود افتتاح شد. شرکت فولاد خوزستان، چند کارخانه زیرمجموعه دارد، مثل؛ کارخانجات گندله‌سازی، کارخانجات احیای مستقیم و بخش فولاد سازی برای عرضه محصولات میانی و نهایی.

بد نیست بدانید تا قبل از تحریم‌ها و در سال ۹۷ کارخانه فولاد خوزستان به میزان ۵۷ درصد از تولید خود را به دیگر کشورها صادر کرد. شرکت فولاد خوزستان همچون شرکت فولاد مبارکه اصفهان ورق های فولادی تولیدی می کند و این ورق ها در کارگاه ها بنا بر نیاز تبدیل به تسمه فولادی یا سپر فولادی می شود. البته کار اصلی این کارخانه تولید شمش(ماده اولیه ساخت محصولات فولادی) برای دیگر کارخانه های فولاد ایران است. پس می‌توانید به راحتی تصور کنید که محصول اصلی این کارخانه فولاد چقدر متقاضی دارد؟

ذوب آهن اولین کارخانه فولاد ایران و سومین در لیست تولیدکنندگان فولاد ایران

بزرگ‌ترین کارخانه ذوب آهن ایران، ذوب آهن اصفهان است که  از این نظر، در رتبه اول کارخانه های فولاد ایران قرار دارد و به تولید فولاد ساختمانی و ریلی می‌پردازد. این کارخانه بزرگ‌ترین توليدكننده محصولات طويل در خاورميانه است که انواع مقاطع فولادی ساختمانی و صنعتی را تولید می‌کند. اولین بار کارخانه ذوب‌آهن اصفهان در سال 1350 با تولید محصولات چدنی به بهره‌برداری رسید. ظرفیت تولید مقاطع فولادی این کارخانه در حدود 2526000 میلیون تن در سال است.

مقاطع فولادی تولیدشده در کارخانه فولاد ذوب‌آهن کدم اند؟

تیرآهن
میلگرد (آجدار و ساده)
نبشی و ناودانی
ریل

شمش فولادی، چدن جامد، قطران، گسيلن، تولوئن، بنزن، سولفات‌آمونيوم، كك، سرباره فولادسازی و كوره بلند، غبار مرطوب فولادسازی (لجن صنعتی)، آهك، اكسيژن گاز و مايع و ازت مايع از دیگر محصولات این کارخانه است.