گسترش دنیای اینترنت و پیشرفت در حوزه فضای مجازی، حلال بسیاری از مشکلات انسان عصر جدید بوده است. اما در عین‌حال مشکلات و دردسرهایی نیز به همراه داشته و زمینه‌ساز ارتکاب برخی جرائم نوظهور مانند جرم هک گشته است. «هک» یکی از عمده‌ترین عناوین مجرمانه ای است که در فضای مجازی رخ می‌دهد. هک همچون سایر جرایم رایانه ای برخلاف ظاهر کم ریسک و آرامی که دارد، بسیار خطرناک است و می‌تواند اثرات مخرب بسیاری را در سطح جامعه ایجاد کند. در سالهای اخیر میزان ارتکاب این رفتار به طرز قابل‌توجهی افزایش‌یافته است. در این مقاله از تهران وکیل به برخی جرم هک و مجازات هک می‌پردازیم.
هک چیست؟
هک در لغت به معنای رخنه کردن، نفوذ سریع و هوشمندانه به سیستم‌های کامپیوتری است و گاهی در معنای رمزگشایی به کار میرود. بهترین معنای لغوی برای هک، همان عبارت رخنه و نفوذ است؛ چراکه هر نوع هکی که صورت پذیرد، الزاماً با نوعی رخنه و نفوذ همراه است. هک در اصطلاح عموماً در دو معنای زیر به کار میرود: دسترسی غیرمجاز: در این معنا، هک عبارت است از دستیابی غیرمجاز به اطلاعات رایانه، از طریق نفوذ در شبکه.
داشتن مهارت: در این معنا، هک عبارت است از داشتن مهارتهای فنی لازم جهت حل مشکلات و رفع محدودیتها. درواقع هک در این معنا ناظر به‌نوعی مهارت است و به هکر این توان را می‌دهد که محدودیتها و مشکلات به وجود آمده در فضای مجازی و سایبری را رفع کند. پس از تعریف هک، فهم معنای هکر چندان دشوار به نظر نمیرسد. هکر همان کسی است که عملیات هک را انجام می‌دهد. این فرد از طریق فضای مجازی به‌طور غیرمجاز، به اکانت (حساب شخصی) یا سامانه مربوط به اشخاص (اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی) دسترسی پیدا میکند و از این رهگذر به بسیاری از اطلاعات شخصی، تجاری، محرمانه و… دست مییابد. هکرها عموماً افرادی باقدرت و توان برنامه‌نویسی بالا هستند که با استفاده از این توانایی خود، اقدام به نفوذ در سیستم‌ها و شبکه‌ها میکنند.
هکرهای کلاه سفید، با اجازه‌ی مالک سیستم، اقدام به نفوذ و رخنه در آن میکنند. به آن ها هکرهای قانونمند یا اخلاقی هم گفته می‌شود. غالباً هدف از انجام چنین هک‌هایی، امتحان کردن میزان نفوذ ناپذیری سیستم‌ها و سنجش ضریب امنیتی آنها است. بسیاری از بانکها یا شرکت‌های بزرگ برای آزمودن سامانه‌های خود از خدمات این هکرها استفاده می‌نمایند. هک در هیچ کجای قانون مجازات اسلامی و قانون جرائم رایانه‌ای مستقلاً جرم انگاری نشده است، اما دو ماده در قانون جرائم رایانه‌ای وجود دارد که ارتباط زیادی با این رفتار پیدا میکنند، ماده اول و ماده هشتم. از آنجایی که دو ماده مذکور، به میزان زیادی در پرونده‌های مربوط به «هک» مورد استناد قرار میگیرند، بررسی اجمالی جرائم مقرر در آن دو، خالی از فایده نخواهد بود. شکایت از تمامی جرائمی که در حوزه جرایم رایانه ای قرار می گیرند،از طریق وکیل جرایم رایانه ای قابل پیگیری است
ماده اول قانون جرائم رایانه‌ای به جرم دسترسی غیرمجاز میپردازد. این ماده مقرر میکند: «هر کس به طور غیرمجاز به داده‌ها یا سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی که به وسیله تدابیر امنیتی حفاظت شده است دسترسی یابد، به حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا بیست میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.« باید دانست که دسترسی غیرمجاز، نقطه شروع و مقدمه بسیاری از عملیات‌های مجرمانه رایانه های است. برای هک نیز ضرورتاً باید نفوذ و دسترسی غیرمجاز به سامانه مقصد، صورت گیرد. در نتیجه چنین نفوذی، اعمالی همچون تخریب داده‌ها یا ایجاد اخلال و یا ارتکاب سایر عملیات‌های مجرمانه میسر می‌شود. لذا دسترسی غیر مجاز از مقوله هک، تفکیک ناپذیر است. همانطور که می دانید هک کردن تلاش غیر قانونی برای دسترسی و سئو استفاده از اطلاعات کامپیوتری و خصوصی افراد (شبکه های مجازی، گوشی و ..) است. در دنیای امروز فرم و شکل جرایم نیز تغییر کرده است.
از این رو در همه ی کشور های جهان در تناسب با جرم انجام شده مجازاتی برای هک کردن و هکر ها در نظر گرفته شده است. در ادامه ی این مقاله در مورد جرائم رایانه ای و انواع مجازات هکرها می خوانید. جرم رایانه ای بر ۲ نوع است : در تعریف محدود (مضیق) جرمی که در فضای مجازی (سایبر) رخ می دهد جرم رایانه ای است و بر اساس این دیدگاه، اگر رایانه ابزار و وسیله ارتکاب جرم باشد آن جرم را نمی توان در زمره جرائم رایانه ای قلمداد کرد. در تعریف گسترده (موسع) هر فعل یا ترک فعلی که یا « از طریق » یا « به کمک سیستم های رایانه ای » رخ می دهند جرم رایانه ای قلمداد می شود. از این دیدگاه جرایم رایانه ای به ۳ دسته تقسیم می شوند
در اسناد و کنوانسیون های بین المللی پیرامون جرایم رایانه ای رویکردی دوگانه وجود دارد به این معنا که هم ارتکاب جرایم رایانه ای محض مانند هک کردن وب سایت و هم ارتکاب برخی جرایم مانند جرائم سنتی با استفاده از سیستم های رایانه ای مانند نقض حقوق مالکیت معنوی جرم انگاری تلقی شده است. در کشور ما تعاریفی که در پیش نویس جرائم کامپیوتری آمده جرم ها را به جرایمی از قبیل کلاهبرداری کامپیوتری ، جعل کامپیوتری ، جاسوسی کامپیوتری ، سابوتاژ کامپیوتری ( تغییر ، محو، متوقف سازی ، ملاحظه در خطوط ارتباطی و …) تخریب کامپیوتری ، دستیابی غیر مجاز ، شنود غیر قانونی و … تقسیم کرده و مجازات هائی برای برخورد با این جرائم در نظر گرفته شده است.
فضای اینترنت و فضای مجازی، بستری است که علاوه بر مزیت‌های فراوان دارای خطرات و تهدیدهایی نیز می‌باشد. یکی از این تهدیدها که امروزه دامن‌گیر فضای مجازی شده است، هک شدن و دسترسی به اطلاعات کاربران است. به کسی که چنین عملی را انجام می‌دهد هکر می‌گویند. جرم هک عبارت است از وارد کردن اختلال در داده‌های سیستم‌ها و یا کامپیوتر به صورت غیر مجاز و یا به عبارت ساده‌تر رخنه کردن به اطلاعات و داده‌ها (اطلاعات متعلق به شخص حقیقی و حقوقی). در دنیای تکنولوژی و اینترنت فعالیت و کار روزمره بیشتر از طریق اینترنت و دنیای مجازی صورت می‌گیرد. ازآنجاکه اینترنت هم دارای بعد مثبت و بعد منفی نیز می‌باشد، ما همه‌روزه شاهد جرایم رایانه‌ای زیادی هستیم. اینترنت مانند هر وسیله دیگری که با آن سروکار داریم می‌تواند محلی برای وقوع جرایم متعددی مانند هک باشد.
جرم هک و مجازات آن
جرم هک زمینه‌ای برای ارتکاب جرم‌های دیگر است و در این ماده جرم هک به صورت مطلق محسوب می‌شود و به معنی آن است که صرف دسترسی به اطلاعات یک جرم است و سوءاستفاده از داده‌ها و دزدی و اخاذی جرم مستقل دیگری محسوب می‌شود که مجازات مخصوص به خود را دارد. جرم هک باعث تخریب و عدم پردازش و اخلال در سیستم‌ها به صورت غیر قانونی می‌باشد. در تعریف دیگری می‌توان گفت که هک عبارت است از وارد کردن اخلال در داده‌های سیستم‌ها و یا کامپیوتر به صورت غیر مجاز و یا حذف داده‌های مهم. در پرونده‌هایی که موضوع آنها جرم است، جرم هک در واقع به معنی کنجکاوی بیش از حد به زندگی شخصی و اطلاعات و داده‌های خصوصی افراد است.
آموزش هک
آیا آموزش هک جرم است؟ بیشتر افراد در ذهنشان این سؤال مطرح می‌شود چراکه با اینترنتی شدن فعالیت‌ها و زندگی انسان‌ها، اکثر کاربران با شنیدن اسم هک دچار وحشت و ترس می‌شوند و درصدد آن هستند تا سیستم کامپیوتری خود را با امنیت بالایی بروز رسانی کنند. در پاسخ به این سؤال باید بگوییم که چیزی با عنوان آموزش هک وجود ندارد. اما به دلیل جرم محسوب شدن جرم هک، قانون‌گذار برای کاهش و به جهت جلوگیری از آن قانونی تصویب نموده است. تحت عنوان قانون جرایم رایانه‌ای که در این قانون صراحتاً بیان شده است که آموزش و مطالب آموزشی در مورد هک جرم محسوب می‌شود و فرد هک کننده یا به اصلاح هکر به مجازات مقرر شده در قانون محکوم خواهد شد.