پایان نه چندان سودمند نشست صلح اوکراین

قریب به ۸۰ کشور روز یکشنبه خواستار حفظ “تمامیت ارضی” اوکراین شدند تا مبنای هرگونه توافق صلح برای پایان دادن به جنگ دو ساله روسیه باشد، اگرچه برخی از کشور‌های کلیدی در حال توسعه به کنفرانس سوئیس درباره صلح در اوکراین نپیوستند.

آسوشییتدپرس با اشاره به اینکه راه پیش روی دیپلماسی در پرونده جنگ اوکراین همچنان نامشخص و مبهم است، نوشت: بیانیه مشترک به کنفرانس دو روزه‌ای پایان داد که روسیه به آن دعوت نشده بود البته بسیاری از شرکت کنندگان ابراز امیدواری کردند که روسیه ممکن است در آینده به نقشه راه صلح بپیوندد.

جنگ همه جانبه از زمان تهاجم رئیس جمهور ولادیمیر پوتین به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، صد‌ها هزار نفر را کشته یا مجروح کرده است، بازار کالا‌هایی مانند غلات و کود را متلاطم کرده و میلیون‌ها نفر را از خانه‌های خود رانده و به تحریم مسکو توسط غرب منتهی شده است. در این میان این جنگ میان غرب با برخی کشور‌های نزدیک به روسیه مانند چین هم شکاف بیشتری ایجاد کرده است.

حدود ۱۰۰ هیأت از عمدتاً کشور‌های غربی در کنفرانسی که به عنوان اولین گام به سوی صلح اعلام شد، شرکت کردند. آن‌ها شامل روسای جمهور و نخست وزیران فرانسه، آلمان، بریتانیا، ژاپن، لهستان، آرژانتین، اکوادور، کنیا و سومالی بودند معاون رئیس جمهور ایالات متحده کامالا هریس نیز سخنرانی کرد.

هند، مکزیک، عربستان سعودی، آفریقای جنوبی، تایلند و امارات متحده عربی – با نمایندگی وزرای خارجه یا نمایندگان سطوح پایین‌تر – از جمله کشور‌هایی بودند که سند نهایی را که بر مسائل ایمنی هسته ای، امنیت غذایی و … تبادل زندانیان تاکید داشت امضا نکردند. چین در این جلسه شرکت نکرد. ترکیه از کشور‌هایی بود که این بیانیه پایانی را امضا کرد.

در سند نهایی امضا شده توسط ۷۸ کشور آمده است که منشور سازمان ملل متحد و احترام به تمامیت ارضی و حاکمیت… می‌تواند به عنوان مبنایی برای دستیابی به یک صلح جامع، عادلانه و پایدار در اوکراین باشد و خواهد بود. این برای پوتین که از اوکراین می‌خواهد سرزمین‌های بیشتری را واگذار کند و از امیدهایش برای پیوستن به ائتلاف نظامی ناتو عقب نشینی کند، یک موضع غیرمعمول به حساب می‌آید.

رئیس جمهور سوئیس، در یک کنفرانس خبری اعلام کرد که اکثریت قریب به اتفاق شرکت کنندگان با سند نهایی موافقت کردند، که نشان می‌دهد دیپلماسی چه دستاورد‌هایی دارد. وزیر خارجه سوئیس گفت که سوئیس با مقامات روسیه تماس خواهد گرفت، اما نگفت که این پیام چه خواهد بود.

ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین در این نشست از «اولین گام‌ها به سوی صلح» استقبال کرد و گفت که اوکراین در حال مذاکره با برخی از کشور‌هایی است که نامی از آن‌ها نبرد و پیشنهاد میزبانی «دومین نشست صلح» را داده‌اند. با این حال هیچ جدول زمانی مشخص نشد. زلنسکی در اوایل ماه جاری چین را به حمایت روسیه به تلاش برای تضعیف کنفرانس سوئیس متهم کرد، ادعایی که پکن آن را رد کرد.

متحدان اوکراین اکنون با این وظیفه روبرو هستند که برای حفظ سرعت به سوی صلح تلاش کنند. زلنسکی گفت که مشاوران امنیت ملی در آینده با یکدیگر دیدار خواهند کرد و پس از آن برنامه خاصی وجود خواهد داشت.

تنها حدود نیمی از کشور‌های عضو سازمان ملل متحد که هم از جنگ خسته شده اند و هم مشغله‌های مهم‌تر دیگری دارند در این نشست شرکت کردند. این وضعیت با مارس ۲۰۲۲، زمانی که محکومیت تهاجم روسیه منجر به تصویب قطعنامه‌ای غیرالزام آور در مجمع عمومی سازمان ملل از سوی ۱۴۱ کشور شد که خواستار خروج نیرو‌های روسیه از اوکراین شد، فاصله زیادی دارد.

مشخص نیست که چرا برخی از کشور‌های در حال توسعه شرکت کننده پشت بیانیه نهایی قرار نگرفتند، اما آن‌ها ممکن است در مخالفت اینچنینی با روسیه مردد باشند و یا تلاش کنند در میانه نبرد میان روسیه و اوکراین بایستند، در این میان آن‌ها نگران رابطه خود با چین هم که متحد اصلی سیاسی روسیه در این صحنه محسوب می‌شود، هستند.

ولودیمیر دوبوویک، کارشناس اوکراینی در مرکز تحلیل سیاست اروپا، یک اندیشکده مستقر در واشنگتن. در این باره گفت: برخی از حاضران که البته تعداد آن‌ها زیاد نیست این بیانیه را امضا نکردند، زیر معتقد به بازی امتیاز دادن و گرفتن در مذاکرات هستند، بازی که معمولا کارت‌های روی میز آن تطابق بیشتری با منافع روسیه دارد. از سوی دیگر برخی از آن‌ها هم حفظ این بی طرفی را ترجیح می‌دهند. راه رو به جلو برای اوکراین دریافت کمک – تسلیحات و کمک‌های بشردوستانه – است که می‌تواند وضعیت این کشور را در میدان بهبود بخشد و در نتیجه موقعیت بهتری برای مذاکره به او بدهد. در رویداد سوئیس، چالش این بود که درباره روسیه سخت صحبت کنیم، اما همزمان در را برای پیوستن به یک طرح صلح باز نگاه داریم.

زلنسکی گفت: بسیاری از کشور‌ها خواستار مشارکت نمایندگان فدراسیون روسیه بودند. در عین حال، اکثر کشور‌ها نمی‌خواهند با آن‌ها (رهبران روسیه) دست بدهند بنابراین نظرات مختلفی در جهان وجود دارد.

اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اجرایی اتحادیه اروپا، گفت که صلح با یک قدم به دست نخواهد آمد و تاکید کرد که پوتین برای پایان دادن به جنگ جدی نیست. او بر تسلیم شدن اوکراین اصرار دارد. او بر واگذاری خاک اوکراین به این کشور پافشاری می‌کند. او بر خلع سلاح اوکراین اصرار دارد که این اقدام کی یف را در برابر تجاوزات آینده آسیب پذیر می‌کند. هیچ کشوری هرگز این شرایط ظالمانه را نمی‌پذیرد.

تحلیلگران بر این باور بودند که این کنفرانس تأثیر مشخصی در پایان دادن به جنگ نخواهد داشت، زیرا روسیه دعوت نشده بود. چین و برزیل به طور مشترک به دنبال طراحی مسیر‌های جایگزین برای صلح هستند.

شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست وزیر قطر، روز شنبه گفت که این کشور میزبان مذاکراتی با هیئت‌های اوکراینی و روسیه در مورد پیوستن مجدد کودکان اوکراینی با خانواده هایشان بود. این امر تاکنون منجر به بازگشت مجدد ۳۴ کودک به خانواده هایشان شده است. دولت اوکراین بر این باور است که ۱۹۵۴۶ کودک اخراج یا به اجبار آواره شده اند.