خلاصه کتاب طب ایرانی؛ بارداری و شیردهی ( نویسنده مژده پورحسینی )

کتاب «طب ایرانی؛ بارداری و شیردهی» نوشته مژده پورحسینی، دروازه ای به سوی دنیای شگفت انگیز سلامت مادر و کودک از منظر حکمت کهن ایرانی است و راهکارهای جامع و عملی برای تجربه ای دلنشین از بارداری و شیردهی ارائه می دهد. در این کتاب، آموزه های حکیم محمدحسین عقیلی خراسانی، از بزرگان طب سنتی ایران، با زبانی ساده و کاربردی گردآوری شده تا هر مادری بتواند با آگاهی و آرامش، این دوران طلایی زندگی خود را سپری کند.

سفر بارداری و شیردهی، گام های مهمی در زندگی هر بانویی به شمار می رود. این مراحل پر از تحول و شگفتی، نیاز به آگاهی و مراقبت های ویژه ای دارد تا هم مادر از سلامت کامل برخوردار باشد و هم فرزندی سالم و شاداب پرورش یابد. در میان سیل اطلاعات و روش های گوناگون، بازگشت به ریشه های اصیل طب سنتی ایران، راهی مطمئن و آزموده برای بسیاری از مادران بوده است. کتاب مژده پورحسینی، با همین رویکرد، راهنمایی ارزشمند برای دستیابی به این هدف محسوب می شود. این اثر، صرفاً مجموعه ای از دستورالعمل ها نیست، بلکه تلاشی برای یادآوری پیوند عمیق جسم و روح در فرآیند آفرینش و پرورش نسل آینده است. هر بخش از کتاب، گویی همراهی صمیمی است که در کنار مادر قدم می زند و از اسرار سلامتی برای او پرده برمی دارد.

مقدمه: چرا طب ایرانی؛ بارداری و شیردهی را بخوانیم؟

در دنیای امروز که هر روز با روش های جدید و اطلاعات متنوعی روبرو هستیم، شاید این سوال پیش آید که چرا باید به سراغ طب سنتی و آموزه های کهن برویم؟ پاسخ در عمق دیدگاه طب سنتی به سلامت انسان است؛ دیدگاهی که سلامت را صرفاً نبود بیماری نمی داند، بلکه آن را به معنای تعادل و هماهنگی کامل جسم و روح در نظر می گیرد. کتاب «طب ایرانی؛ بارداری و شیردهی» دقیقاً در همین راستا، ابعادی از سلامت را برای مادران روشن می کند که شاید در پزشکی نوین کمتر مورد توجه قرار گرفته باشد.

معرفی اجمالی کتاب و نویسنده

مژده پورحسینی، با بهره گیری از منابع معتبر طب سنتی، به ویژه کتاب «خلاصه الحکمه» و سفارشات ارزشمند حکیم محمدحسین عقیلی خراسانی، اثری جامع و کاربردی را به نگارش درآورده است. این کتاب، گنجینه ای از تجربیات و دانش حکیمانی است که قرن ها پیش، سلامت نسل ها را تضمین می کردند. نویسنده تلاش کرده تا این دانش عمیق را با زبانی روان و قابل فهم برای عموم مخاطبان، به خصوص مادران، ارائه دهد. او با تمرکز بر این دیدگاه که سلامت مادر باردار، نه تنها جسمی که روانی و معنوی نیز هست، به ابعاد پنهانی از مراقبت ها اشاره می کند که در سلامت نوزاد و تربیت او نقشی حیاتی دارد.

اهمیت رویکرد طب سنتی

طب سنتی ایران، همواره بر این نکته تاکید داشته است که سلامت مادر، مقدمه سلامت جنین و کودک است. این رویکرد تنها به تغذیه و پرهیزهای غذایی محدود نمی شود، بلکه به تأثیر عمیق رفتار، تفکر، احساسات و حتی محیط زندگی مادر بر رشد و تکامل جنین و کودک می پردازد. حکیمان گذشته بر این باور بودند که هر آنچه مادر می بیند، می شنود، می اندیشد و می خورد، به طور مستقیم بر سرشت، مزاج و سلامت آینده فرزندش تأثیرگذار خواهد بود. این نگاه holistic یا کل نگر، امروزه بیش از پیش اهمیت خود را نشان می دهد و راهگشای بسیاری از معضلات سلامت است.

نکته تمایز این خلاصه

آنچه این مقاله را از سایر معرفی ها و خلاصه ها متمایز می کند، تمرکز بر ارائه محتوایی کاربردی و تجربه محور از آموزه های کتاب است. این متن، نه صرفاً فهرستی از سرفصل ها، بلکه تلاشی برای لمس روح محتوای کتاب و انتقال نکات کلیدی آن به مخاطب است. گویی با خواندن این خلاصه، قدم در دنیای آموزه های طب سنتی می گذارید و از نزدیک با تجربیات و راهکارهای آن آشنا می شوید. هدف اصلی این است که خواننده، بدون نیاز به مطالعه کامل کتاب، با مهم ترین اصول و تدابیر آن آشنا شود و بتواند برای سلامت خود و فرزندش، تصمیمات آگاهانه تری بگیرد.

بخش اول: تدابیر بارداری در طب سنتی ایران

بارداری، دورانی است که بدن بانوان دستخوش تغییرات شگرفی می شود. طب سنتی ایران با نگاهی عمیق به این تغییرات، تدابیری را ارائه می دهد که نه تنها به رفع مشکلات احتمالی کمک می کند، بلکه به مادر در تجربه بارداری سالم تر و پرانرژی تر یاری می رساند. این تدابیر بر پایه شناخت مزاج و توصیه هایی برای حفظ تعادل درونی استوار است.

سلامت عمومی و نقش آن در بارداری سالم

مادر باردار، گویی یک باغبان است که با هر رفتار و اندیشه، بذری در وجود فرزندش می کارد. طب سنتی بر این باور است که هر آنچه مادر باردار فکر می کند، می بیند، می شنود، می خورد و رفتار می کند، به طور مستقیم بر سرشت، اخلاق، هوش و سلامت جسمی و روحی جنین او تأثیر می گذارد. بنابراین، حفظ آرامش روانی، دوری از اضطراب و نگرانی ها، و تغذیه سالم، از مهم ترین اصول این دوران است. مراقبت از خود در این مرحله، سرمایه گذاری برای آینده فرزند است. گویی جنین، هر آنچه را مادر تجربه می کند، در خود جذب کرده و به هویت خود تبدیل می سازد.

رایج ترین مشکلات دوران بارداری و راهکارهای طب سنتی:

شاید تهوع صبحگاهی، ویارهای عجیب و غریب، یا یبوست، بخش جدانشدنی بارداری به نظر برسند، اما طب سنتی برای هر یک از این مشکلات، راهکارهای طبیعی و ملایمی را پیشنهاد می دهد که می توانند این دوران را برای مادران بسیار دلپذیرتر سازند.

• تهوع و استفراغ بارداری: اغلب ناشی از غلبه بلغم و سردی معده است. توصیه می شود از غذاهای با طبع گرم و خشک مانند نان برشته، نعناع، و زنجبیل استفاده شود. خوردن مقادیر کم غذا در دفعات بیشتر و پرهیز از پرخوری، می تواند به کاهش تهوع کمک کند. نوشیدن دمنوش هایی مانند زنجبیل و بادرنجبویه نیز بسیار مفید است.
• ویار بارداری: ویارها، پیام هایی از سوی بدن برای جبران کمبودهای خاص یا نشانه ای از غلبه مزاجی خاص هستند. طب سنتی توصیه می کند که ویارها را تا حد ممکن و در صورت عدم ضرر رساندن، برطرف کنند. به عنوان مثال، اگر میل به ترشی باشد، می توان از ترشیجات طبیعی و متعادل استفاده کرد.
• یبوست بارداری: از مشکلات شایع این دوران است. برای رفع آن، مصرف غذاهای ملین مانند انجیر، آلو، روغن زیتون، و سبزیجات آب پز توصیه می شود. نوشیدن آب کافی و مایعات نیز در پیشگیری و درمان یبوست نقش حیاتی دارد.
• دردهای پراکنده و کشیدگی عضلات: اغلب به دلیل خشکی و سردی یا کشیدگی عضلات رحم و لگن اتفاق می افتد. روغن مالی ملایم با روغن های گرم مانند روغن زیتون یا بادام شیرین و انجام حرکات کششی سبک، می تواند تسکین بخش باشد.
• ورم پاها: معمولاً ناشی از تجمع بلغم و رطوبت اضافی است. استراحت کافی، بالا نگه داشتن پاها، و مصرف غذاهای با طبع گرم و خشک که ادرارآور هستند (مانند کرفس، جعفری) می تواند مفید باشد.
• خونریزی و لکه بینی: در طب سنتی، هر نوع خونریزی در بارداری جدی گرفته می شود. در صورت لکه بینی یا خونریزی، استراحت مطلق و مراجعه به پزشک ضروری است. توصیه می شود از مصرف غذاهای گرمی بخش و محرک پرهیز شود.
• سوزش و خارش تناسلی: ممکن است به دلیل خشکی، غلبه گرمی یا عفونت باشد. شستشو با آب ولرم و سرکه طبیعی رقیق شده، و پرهیز از لباس های تنگ و نایلونی می تواند کمک کننده باشد.
• اضطراب و هراس: این حالت ها تأثیر مستقیمی بر سلامت جنین دارند. مصرف عرقیجات آرام بخش مانند بیدمشک و بهارنارنج، گوش دادن به موسیقی آرام، و انجام مراقبه و دعاخوانی، به ایجاد آرامش در مادر کمک می کند.

تغذیه و تدابیر گوارشی

تغذیه در بارداری نه فقط برای حفظ سلامت مادر، بلکه برای تکوین صحیح جنین از اهمیت بالایی برخوردار است. طب سنتی بر مصرف غذاهای سالم، متنوع و متناسب با مزاج تأکید دارد.

• خوراکی های مفید و پرهیزات مهم: مصرف میوه ها و سبزیجات تازه، غلات کامل، پروتئین های حیوانی و گیاهی با کیفیت، و چربی های سالم (مانند روغن زیتون و کنجد) توصیه می شود. از مصرف غذاهای فرآوری شده، فست فودها، نوشیدنی های گازدار، و غذاهای بسیار تند یا شور باید پرهیز کرد.
• نکات کلیدی برای بهبود گوارش و اشتهای مادر: خوردن غذا در محیطی آرام و با تمرکز، خوب جویدن غذا، و پرهیز از نوشیدن آب زیاد در حین غذا خوردن، به هضم بهتر کمک می کند. برای افزایش اشتها، می توان از چاشنی های طبیعی مانند رب انار یا سماق استفاده کرد.

طب ایرانی تاکید دارد که باید از مصرف غذاهایی که باعث سنگینی معده و سوءهاضمه می شوند، خودداری کرد. این گونه غذاها می توانند بر روی مزاج و سلامت مادر و جنین تأثیر نامطلوبی بگذارند. به جای آن، انتخاب غذاهایی که به راحتی هضم می شوند و انرژی لازم را فراهم می کنند، ضروری است.

فعالیت بدنی و آمادگی زایمان

فعالیت بدنی مناسب در دوران بارداری، نقش مهمی در حفظ سلامت مادر و آمادگی برای یک زایمان آسان دارد.

• اهمیت پیاده روی و فعالیت های بدنی مناسب: پیاده روی روزانه در هوای آزاد، به شرطی که مادر احساس خستگی نکند، می تواند به بهبود گردش خون، کاهش ورم و تقویت عضلات لگن کمک کند. شنا و یوگای مخصوص بارداری نیز از فعالیت های مفید هستند.
• آمادگی های ماه آخر و روش های سهولت زایمان از دیدگاه طب سنتی: در ماه آخر بارداری، مصرف ملین هایی مانند خاکشیر و بارهنگ، و روغن مالی روزانه ناحیه پرینه با روغن زیتون یا بادام شیرین، می تواند به نرم شدن بافت ها و سهولت زایمان کمک کند.

طب ایرانی بر این باور است که هر آنچه مادر باردار فکر می کند، می بیند، می شنود، می خورد و رفتار می کند، به طور مستقیم بر جنین او تأثیر می گذارد و سلامت جسمی و روحی او را در آینده شکل می دهد.

پرهیزات و مراقبت های خاص

برخی اقدامات در دوران بارداری باید با احتیاط فراوان یا تحت نظر متخصص انجام شود، و برخی نیز کاملاً ممنوع هستند.

• عوارض روغن مالی سر: در طب سنتی، روغن مالی سر در برخی شرایط خاص (مثلاً غلبه سردی شدید) توصیه می شود، اما در دوران بارداری به دلیل تأثیر بر مزاج مغز و احتمال سقط، باید با احتیاط و تحت نظر متخصص باشد.
• نکات مهم درباره حجامت و فصد در بارداری (هشدارها): حجامت و فصد (رگ زنی) از روش های قوی درمانی در طب سنتی هستند که برای خروج اخلاط فاسد به کار می روند. اما در دوران بارداری، این اعمال به دلیل احتمال سقط جنین و ضعف مادر، معمولاً ممنوع هستند مگر در موارد بسیار خاص و با تشخیص و نظارت پزشک متخصص طب سنتی.

بخش دوم: تدابیر شیردهی و مراقبت از شیرخوار از منظر طب ایرانی

دوران شیردهی، پیوندی عمیق میان مادر و فرزند ایجاد می کند و طب سنتی، توصیه های فراوانی برای حفظ کیفیت شیر و سلامت مادر و شیرخوار در این دوران دارد. شیر مادر نه فقط یک غذا، بلکه عصاره ای از وجود مادر است که با محبت و انرژی او در هم آمیخته است.

اصول بنیادین شیردهی:

شروع صحیح شیردهی، گامی مهم برای ایجاد یک رابطه تغذیه ای سالم است.

• اهمیت اولین شیردهی و پاک سازی معده مادر: طب سنتی تأکید دارد که نوزاد بلافاصله پس از تولد، شیر مادر را تجربه کند (آغوز). همچنین، پاک سازی معده مادر پس از زایمان با مصرف غذاهای سبک و ملین، به بهبود کیفیت شیر و رفع مشکلات گوارشی کمک می کند.
• مقدار، دفعات و نحوه ی صحیح قرارگیری شیرخوار: شیردهی باید بر اساس نیاز نوزاد و به صورت مکرر باشد. در هر بار شیردهی، اجازه دهید نوزاد به طور کامل از یک سینه تغذیه کند تا شیر پرچرب تر انتهای آن را نیز دریافت کند. قرارگیری صحیح نوزاد روی سینه، از زخم شدن نوک سینه مادر و بلع هوا توسط نوزاد جلوگیری می کند.

خصوصیات شیر مادر خوب:

شیر مادر، غذایی کامل و هوشمند است که بر اساس نیاز نوزاد تغییر می کند. طب سنتی برای تشخیص کیفیت شیر، نکاتی ظریف را مطرح می کند.

• تشخیص شیر باکیفیت از طریق غلظت، رقت، رنگ، بو و طعم: شیر خوب، شیری است که نه بیش از حد غلیظ باشد (نشانه سودا یا بلغم زیاد) و نه بیش از حد رقیق (نشانه صفرا یا دم زیاد). رنگ آن باید مایل به سفیدی و زردی ملایم، بوی آن ملایم و مطبوع و طعم آن کمی شیرین باشد. تغییر در این خصوصیات می تواند نشان دهنده تغییر در مزاج مادر و یا کیفیت شیر باشد که نیاز به اصلاح تدابیر تغذیه ای دارد.
• عوامل مؤثر بر کمبود یا زیادی شیر و راهکارهای تعدیل آن: استرس، تغذیه نامناسب، کم خوابی و ضعف قوای جسمی مادر می تواند باعث کمبود شیر شود. برای افزایش شیر، مصرف مایعات فراوان، دمنوش های شیر افزا (مانند رازیانه و شنبلیله)، و غذاهای مقوی توصیه می شود. زیادی شیر نیز ممکن است منجر به سنگینی سینه و مشکلات دیگر شود که با تدابیر غذایی و درمانی مناسب قابل کنترل است.
• تأثیر سن، وزن و قوای مادر بر کیفیت شیر: مادران جوان تر و با قوای جسمی بهتر، معمولاً شیر باکیفیت تری تولید می کنند. طب سنتی بر تقویت قوای مادر در دوران شیردهی تأکید دارد تا کیفیت و کمیت شیر حفظ شود.

علل شایع گریه شیرخوار و راه حل ها:

گریه نوزاد، زبان اوست. طب سنتی به والدین می آموزد که چگونه این زبان را بفهمند و به نیازهای او پاسخ دهند.

• تمایز گریه ناشی از گرسنگی، درد (معده، گوش) و وحشت:
  • گریه گرسنگی: نوزاد با شیر خوردن آرام می شود.
  • گریه درد معده: نوزاد بی قرار است و ممکن است با شیر خوردن بدتر شود. خواباندن نوزاد می تواند کمک کننده باشد.
  • گریه درد گوش: معمولاً بی وقفه است و نوزاد سر خود را تکان می دهد.
  • گریه وحشت: نوزاد ممکن است با شوک ناگهانی یا صداهای بلند شروع به گریه کند. آرامش دادن و در آغوش گرفتن ضروری است.
• تدابیر طبیعی برای آرام کردن شیرخوار: ماساژ ملایم شکم نوزاد برای رفع نفخ، گرم نگه داشتن نوزاد، و ایجاد محیطی آرام و بدون سروصدا می تواند به آرامش او کمک کند.

اگر شیرخوار گریه می کند و با خوردن شیر آرام می شود، یعنی علت گریه ی او گرسنگی است. اما اگر با شیر خوردن آرام نشود یا اصلاًٌ شیر نگیرد، احتمالاً در بدن او دردی وجود دارد یا وحشتی به او رسیده است.

تغذیه و فعالیت های مادر شیرده:

مادر شیرده نیاز به تغذیه خاصی دارد تا هم انرژی لازم برای خود را تامین کند و هم کیفیت شیرش را حفظ نماید.

• اهمیت تغذیه سالم و پرهیزات ضروری برای مادر: مادر شیرده باید از غذاهای مقوی، تازه، و متعادل استفاده کند. مصرف غذاهای نفاخ، بسیار تند یا شور، و کافئین زیاد می تواند بر شیر و در نتیجه بر نوزاد تأثیر منفی بگذارد.
• توصیه هایی برای فعالیت جسمی و روحی مادر در دوران شیردهی: استراحت کافی، خواب مناسب، و فعالیت های جسمی سبک به مادر کمک می کند تا انرژی لازم را بازیابد. دوری از استرس و داشتن روحیه شاد، تأثیر مستقیمی بر کمیت و کیفیت شیر دارد.
• رابطه شیر مادر با سلامت بارداری های بعدی و سلامت رحم: شیردهی منظم به انقباضات رحم کمک کرده و به بازگشت آن به حالت طبیعی پیش از بارداری یاری می رساند. این امر همچنین می تواند در جلوگیری از خونریزی های پس از زایمان و بهبود سلامت رحم در بلندمدت مؤثر باشد.

بخش سوم: نکات تکمیلی و تربیت کودک (تا 7 سالگی)

طب سنتی، تربیت کودک را از همان دوران شیرخوارگی آغاز می کند و تا هفت سالگی، دوره های مختلفی را برای رشد و بالندگی او در نظر می گیرد. این دیدگاه، نگاهی عمیق به پرورش نسلی سالم و بالنده دارد.

انتخاب دایه و بهترین مدت شیرخوارگی:

حکیمان طب سنتی، حتی به موضوع انتخاب دایه (در صورت لزوم) نیز پرداخته اند و برای آن شرایطی را قائل شده اند.

• شرایط گزینش دایه در طب سنتی: در گذشته، اگر مادری قادر به شیردهی نبود، انتخاب دایه با دقت فراوان صورت می گرفت. دایه باید از نظر جسمی و روحی سالم، بااخلاق، و دارای مزاجی معتدل می بود تا شیر باکیفیت و سالمی تولید کند. همچنین، تأکید بر این بود که دایه، فردی مهربان و با محبت باشد تا نوزاد از نظر عاطفی نیز تغذیه شود.
• مدت زمان ایده آل شیرخوارگی: طب سنتی بهترین مدت شیرخوارگی را حدود دو سال کامل می داند، زیرا در این مدت، نوزاد تمامی مواد مغذی و ایمنی لازم را از شیر مادر دریافت می کند. این دوره به تکامل سیستم گوارشی و ایمنی نوزاد کمک شایانی می کند.

تدابیر فطام (از شیر گرفتن):

از شیر گرفتن کودک، فرآیندی است که باید به آرامی و با درایت انجام شود تا کمترین آسیب روحی و جسمی را به کودک وارد کند.

• نکات مهم برای از شیر گرفتن در فصول مختلف (زمستان و تابستان): طب سنتی توصیه می کند که از شیر گرفتن کودک در فصول گرم (تابستان) و فصول سرد (زمستان) به دلیل تغییرات شدید مزاج و احتمال بیماری، با احتیاط بیشتری صورت گیرد. بهترین زمان برای این کار، فصل بهار یا پاییز است که هوا معتدل تر است.
• تغذیه صحیح کودک در زمان فطام: در این دوره، باید به تدریج غذاهای نرم و زودهضم و سپس غذاهای جامد را به رژیم غذایی کودک اضافه کرد. شروع با فرنی، سوپ های ساده و حریره بادام می تواند انتخاب های خوبی باشد.

خلاصه ای از مراحل تربیت طفل تا 7 سالگی:

تربیت کودک از دیدگاه طب سنتی، یک فرآیند پیوسته است که به سلامت جسم و روان او توجه دارد. این مراحل بر پایه شناخت طبیعت و نیازهای هر دوره از زندگی کودک استوار است.

• اصول کلی تربیت و پرورش کودک: طب سنتی معتقد است که سه دوره هفت ساله در زندگی انسان وجود دارد. هفت سال اول، دوران رشد جسمی و تقویت بن مایه های مزاجی و عادتی است. در این دوره، کودک باید آزاد باشد و به بازی و جست وخیز بپردازد. تأکید بر تغذیه صحیح، خواب کافی، و محیطی شاد و امن است.
• سال هفتم: پایان این دوره، آغاز مرحله ای جدید در زندگی کودک است که کم کم به سمت آموزش و پذیرش مسئولیت حرکت می کند.
• شاخ و بال یک درخت نورسته: این تعبیر، به این نکته اشاره دارد که کودک در این دوران مانند یک نهال است که با مراقبت و پرورش صحیح، می تواند به درختی تنومند و پربار تبدیل شود. والدین نقش باغبان را دارند که با آگاهی، این نهال را آبیاری و پروش می دهند. این دوره، پایه و اساس سلامت و شخصیت آینده فرد را شکل می دهد.

مراقبت های عمومی از شیرخواران نیز شامل توجه به بهداشت، خواب کافی و پوشش مناسب است. طب سنتی برای هر مشکلی که در این دوره برای کودک پیش می آید، راهکارهای طبیعی و ملایمی را پیشنهاد می دهد که می تواند جایگزین مناسبی برای درمان های شیمیایی باشد.

تربیت کودک از دیدگاه طب سنتی بر پایه این اصل استوار است که کودک در هفت سال اول زندگی، مانند یک نهال نورسته است که نیاز به آزادی برای رشد، تغذیه سالم، و محیطی سرشار از آرامش و محبت دارد تا به درختی تنومند تبدیل شود.

چرا این خلاصه برای شما مفید است؟ (نتیجه گیری)

«خلاصه کتاب طب ایرانی؛ بارداری و شیردهی» تلاشی بود تا شما را با عصاره ای از حکمت کهن ایرانی در زمینه سلامت مادر و کودک آشنا سازد. این کتاب، بیش از آنکه یک راهنمای خشک و علمی باشد، گویی صدایی از دل تاریخ است که شما را به سوی تجربه ای آگاهانه و لذت بخش از مادر شدن دعوت می کند.

با مطالعه این خلاصه، توانستید با مهم ترین تدابیر طب سنتی در دوران بارداری و شیردهی، راهکارهای مواجهه با مشکلات رایج، و اصول تغذیه ای و تربیتی از دیدگاه حکیمان آشنا شوید. این اطلاعات می تواند به شما کمک کند تا با دیدگاهی جامع تر و با آرامش خاطر بیشتری، این دوران حیاتی را سپری کنید. طب ایرانی، همواره بر اهمیت یکپارچگی سلامت جسم و روان تأکید دارد و این کتاب نیز در همین راستا، راهنمایی برای دستیابی به تعادل و آرامش در این مسیر پرفراز و نشیب است.

اگر این خلاصه برای شما الهام بخش بوده و عطش بیشتری برای دانستن در دل شما ایجاد کرده است، به شما توصیه می شود برای کسب اطلاعات کامل تر و جزئیات دقیق تر، به سراغ اصل کتاب «طب ایرانی؛ بارداری و شیردهی» نوشته مژده پورحسینی بروید. قطعاً غرق شدن در دنیای این کتاب، افق های جدیدی از سلامت و آگاهی را به روی شما خواهد گشود و شما را در مسیر مادری آگاه و سالم، یاری خواهد کرد.