نحوه نوشتن چک صیادی و ثبت

چک صیادی به عنوان یک ابزار پرداخت نوین، نقش مهمی در تسهیل معاملات ایفا می کند، اما نحوه نوشتن چک صیادی و ثبت صحیح آن در سامانه صیاد، برای جلوگیری از بروز مشکلات مالی و حقوقی بسیار حیاتی است. آشنایی با جزئیات این فرآیند، از نگارش صحیح مندرجات چک گرفته تا ثبت دقیق آن در سامانه، به صادرکنندگان و دریافت کنندگان این امکان را می دهد که با اطمینان و امنیت بیشتری به مبادلات خود بپردازند.

قوانین جدید چک صیادی با هدف افزایش شفافیت، کاهش سوءاستفاده و از بین بردن مشکلات ناشی از چک های برگشتی، تغییرات قابل توجهی را در نظام بانکی کشور ایجاد کرده است. از این رو، آگاهی کامل از این تغییرات و رعایت دقیق دستورالعمل ها، برای هر فرد یا کسب وکاری که با این ابزار مالی سروکار دارد، ضروری به نظر می رسد. در ادامه، به تمامی ابعاد این موضوع، از ویژگی های امنیتی چک های صیادی تا مراحل دریافت، نگارش، ثبت، انتقال و حتی عواقب عدم رعایت قوانین آن، به تفصیل پرداخته خواهد شد تا یک راهنمای جامع و کاربردی برای تمامی فعالان اقتصادی و عموم جامعه ارائه شود.

چک صیادی چیست؟ ابزاری نوین برای پرداخت های مطمئن

چک صیادی به دسته چک هایی اطلاق می شود که از طریق سامانه صدور یکپارچه دسته چک که به اختصار سامانه صیاد نامیده می شود، و تحت نظارت کامل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، صادر می گردند. این چک ها به دلیل رنگ غالب بنفش خود، به چک بنفش نیز شهرت یافته اند. هدف اصلی از راه اندازی سامانه صیاد و معرفی این نسل جدید از چک ها، افزایش امنیت تراکنش های مالی، شفافیت بیشتر در مبادلات، و به طور کلی، کاهش چشمگیر میزان چک های برگشتی در کشور بوده است.

از ابتدای سال ۱۴۰۰، این نوع چک به عنوان جایگزین چک های قدیمی وارد چرخه بانکی کشور شد. این اقدام در راستای اصلاحات و قوانینی که از سال ۱۳۹۷ برای ساماندهی بازار چک آغاز شده بود، صورت گرفت. پیش از این، چک های بلامحل و کلاهبرداری های مرتبط با چک، چالش های بزرگی را برای نظام قضایی و اقتصادی کشور ایجاد کرده بودند. سامانه صیاد با فراهم آوردن امکان ثبت، استعلام و پیگیری وضعیت هر برگه چک از طریق یک شناسه ۱۶ رقمی منحصر به فرد، گام مؤثری در جهت رفع این مشکلات برداشت. این تحول، چک صیادی را به ابزاری مدرن و مطمئن برای انجام پرداخت های غیرنقدی تبدیل کرده است.

ویژگی های ظاهری و امنیتی چک صیادی

چک های صیادی دارای طراحی استاندارد و ویژگی های امنیتی پیشرفته ای هستند که آن ها را از چک های قدیمی متمایز می کند و امکان جعل را به حداقل می رساند. این چک ها با ابعاد استاندارد ۸۵ در ۱۷۰ میلی متر و اغلب در رنگ های صورتی و بنفش چاپ می شوند. یکی از مهم ترین مشخصه های ظاهری آن ها، شناسه ۱۶ رقمی یکتا و بارکد QR است که در بالای چک قرار گرفته و امکان استعلام وضعیت چک را برای گیرنده فراهم می کند.

در پایین سمت چپ هر برگه چک صیادی، عبارتی به این مضمون درج شده است: کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است. این عبارت به وضوح نشان می دهد که بدون ثبت اطلاعات چک در سامانه مربوطه، این سند اعتباری برای وصول ندارد. در ادامه به برخی از مهمترین مشخصات امنیتی و تفاوت های این چک با نمونه های قدیمی پرداخته می شود.

مشخصات امنیتی کاغذ و جوهر

چک صیادی با بهره گیری از تکنولوژی های پیشرفته امنیتی در تولید کاغذ و جوهر، از جعل و دستکاری آن جلوگیری می کند:

• طراحی خطی و نقش های پیچیده: تمامی نقش ها و طرح های روی چک با استفاده از نرم افزارهای امنیتی پیشرفته و به صورت خطی طراحی شده اند. هر خط حاوی اطلاعات منحصر به فردی با رنگ خاص خود است. این در حالی است که در چک های جعلی، خطوط معمولاً از ترکیب نقاط رنگی تشکیل شده اند که با ذره بین قابل تشخیص هستند.
• تصاویر سه بعدی و واترمارک ها: چک های صیادی دارای تصاویر سه بعدی و واترمارک هایی هستند که با قرار دادن چک در مقابل نور به وضوح دیده می شوند. یکی از این واترمارک ها عبارت چاپخانه دولتی ایران است که نشان دهنده اصالت چک است.
• مرکب فلورسنت: شماره سریال چک صیادی با مرکب مشکی فلورسنت چاپ شده است. این شماره ها در زیر نور ماوراء بنفش به رنگ سبز تیره تغییر می کنند که یکی از روش های ساده و مؤثر برای تأیید اعتبار چک است.
• الیاف حساس به مواد شیمیایی: کاغذ به کار رفته در چک صیادی حاوی الیافی است که به مواد شیمیایی حساس هستند و در صورت تماس با آن ها تغییر رنگ می دهند. علاوه بر این، الیاف فلورسنت در چهار رنگ سبز، زرد، آبی و قرمز در بافت کاغذ وجود دارند که زیر نور مرئی قابل مشاهده نیستند و تنها با نور خاصی دیده می شوند و امنیت چک را دوچندان می کنند.

تفاوت های کلیدی چک صیادی با چک های قدیمی

تفاوت های چک صیادی با چک های سنتی تنها به ویژگی های امنیتی آن محدود نمی شود، بلکه در فرآیندهای قانونی و اجرایی نیز شاهد تحولات مهمی هستیم:

• تفاوت در رنگ و طراحی: تمامی چک های صیادی، صرف نظر از بانک صادرکننده، دارای رنگ بنفش و طراحی یکسان هستند، در حالی که چک های قدیمی از نظر رنگ و طرح متفاوت بودند.
• فرآیند قانونی و اجرایی در صورت بلامحل بودن: در صورت برگشت خوردن چک صیادی به دلیل کسری موجودی، بانک موظف است تمامی حساب های بانکی صادرکننده را در تمامی بانک ها تا سقف مبلغ چک مسدود کند. این قانون در چک های قدیمی اعمال نمی شد و صادرکننده می توانست از سایر حساب های خود برداشت کند.
• امکان استعلام وضعیت صادرکننده: گیرندگان چک صیادی می توانند پیش از دریافت چک، از طریق سامانه صیاد وضعیت اعتباری صادرکننده را استعلام کنند. این ویژگی در چک های سنتی وجود نداشت و باعث کاهش ریسک و افزایش اطمینان در معاملات شده است.
• ممنوعیت صدور چک در وجه حامل: یکی از مهمترین تفاوت ها، ممنوعیت صدور چک صیادی در وجه حامل است. این اقدام امنیتی مهم، به دلیل جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی و افزایش شفافیت در معاملات انجام شده است.
• فرآیند صدور، ثبت و استعلام آنلاین: تمامی مراحل صدور، ثبت، و استعلام چک صیادی به صورت کاملاً آنلاین و از طریق سامانه صیاد انجام می شود و دیگر نیازی به پشت نویسی چک نیست. این ویژگی، چک صیادی را به ابزاری کاملاً دیجیتال و مدرن تبدیل کرده است.

مراحل و شرایط دریافت دسته چک صیادی

دریافت دسته چک صیادی مستلزم رعایت شرایط و ارائه مدارک مشخصی است که برای اشخاص حقیقی و حقوقی متفاوت است. بانک ها با بررسی دقیق این موارد، اقدام به صدور دسته چک می کنند تا از اعتبار و مسئولیت پذیری صادرکنندگان اطمینان حاصل شود.

شرایط و مدارک برای اشخاص حقیقی

برای اشخاص حقیقی، چندین شرط و مدرک برای دریافت دسته چک صیادی وجود دارد:

• شرایط عمومی: متقاضی باید حداقل دو سال از تاریخ افتتاح حساب جاری اش در بانک گذشته باشد. داشتن محل سکونت و شغل ثابت از دیگر الزامات است. همچنین، فرد نباید سابقه بدحسابی یا چک برگشتی در سیستم بانکی داشته باشد. علاوه بر این، متقاضی باید حداقل یک حساب سپرده بلندمدت یا حساب جاری با موجودی حداقل ۵ میلیون تومان داشته باشد که از زمان افتتاح آن دست کم شش ماه گذشته باشد.
• مدارک مورد نیاز: مدارک مورد نیاز شامل کپی از تمامی صفحات شناسنامه، چند قطعه عکس جدید، و در صورت سکونت در منزل اجاره ای، کپی اجاره نامه معتبر است. همچنین، ارائه کپی مدارک شغلی (مانند جواز کسب، فیش حقوقی یا گواهی اشتغال به کار) و قبوض آب، برق، تلفن یا سایر مدارک تأییدکننده آدرس محل سکونت نیز ضروری است. پس از ارائه کامل مدارک به بانک، درخواست صدور دسته چک در سامانه صیاد بانک مرکزی ثبت می شود و در صورت تأیید، دسته چک برای فرد صادر خواهد شد.

شرایط و مدارک برای اشخاص حقوقی

اشخاص حقوقی نیز برای دریافت دسته چک صیادی باید شرایط و مدارک خاصی را ارائه دهند:

• شرایط شرکت: شرکت متقاضی باید حداقل ۱۰ سال از آغاز فعالیت رسمی اش گذشته باشد. داشتن یک حساب جاری با حداقل یک سال سابقه نزد بانک مربوطه نیز ضروری است. محل اقامت قانونی شرکت نباید بیش از دو بار در سال تغییر کرده باشد. علاوه بر این، شرکت باید یک حساب سپرده بلندمدت با موجودی حداقل ۵۰ میلیون تومان داشته باشد که حداقل شش ماه از افتتاح آن سپری شده باشد.
• مدارک مورد نیاز: مدارک لازم شامل اصل و کپی گواهی نامه ثبت شرکت یا شرکت نامه، اصل و کپی اظهارنامه ثبت شرکت و مدارک شناسایی تمامی اعضای هیئت مدیره (شامل شناسنامه و کارت ملی) است. پس از ارائه این مدارک و انجام بررسی های لازم توسط بانک، درخواست صدور دسته چک در سامانه صیاد ثبت می شود و در صورت تأیید شرایط، دسته چک برای شرکت صادر خواهد شد.

نقش معرف و تعداد برگه های دسته چک

نقش معرف در فرآیند دریافت دسته چک صیادی بسیار مهم است، اما مسئولیت قانونی ندارد:

• معرف و تاثیر آن: یکی از شرایط اساسی برای دریافت دسته چک، ارائه معرف به بانک است. معرف فردی است که دارای حساب بانکی فعال و خوش حساب است و شما را برای دریافت دسته چک به بانک معرفی می کند. خوش حسابی و گردش حساب مناسب معرف، تأثیر مثبتی در فرآیند صدور دسته چک دارد. با این حال، معرف هیچ گونه مسئولیت قانونی مانند ضامن را بر عهده نمی گیرد و تنها نقش معرفی را ایفا می کند.
• تعداد برگه ها: طبق قوانین بانک مرکزی، اولین دسته چک صادر شده برای مشتریان جدید معمولاً ۱۰ برگی است. پس از اتمام این دسته چک، در صورتی که مشتری خوش حساب بوده و تراکنش های مربوط به چک های قبلی را بدون مشکل و تأخیر انجام داده باشد، می تواند درخواست دسته چک های ۲۵ برگی یا ۵۰ برگی را به بانک ارائه کند. برای دریافت دسته چک جدید، لازم است حداقل ۸۰ درصد از چک های دسته چک قبلی به صورت موفقیت آمیز و بدون برگشت پرداخت شده باشند. این موضوع نشان دهنده اعتبار مالی و حسن انجام تعهدات مشتری است و به بانک اجازه می دهد دسته چک جدیدی صادر کند.

راهنمای گام به گام نحوه نوشتن صحیح چک صیادی

نوشتن صحیح چک صیادی یکی از مهمترین مراحل در استفاده از این ابزار مالی است که نیاز به دقت و رعایت اصول خاصی دارد. هرگونه اشتباه یا نقص در نگارش می تواند به مشکلات حقوقی و مالی منجر شود. قوانین نگارش چک برای تمامی بانک ها یکسان است و در ادامه به تفصیل توضیح داده می شود.

نکات مهم در نگارش اطلاعات چک

برای اطمینان از صحت و اعتبار چک، توجه به جزئیات زیر ضروری است:

1. مبلغ چک (عددی و حروفی): مبلغ چک باید هم به صورت عددی و هم به صورت حروفی نوشته شود. این کار از هرگونه سوءتفاهم یا تلاش برای دستکاری مبلغ جلوگیری می کند. توصیه می شود پس از نوشتن مبلغ، آن را با چسب شیشه ای بپوشانید و با ناخن روی آن خط بیندازید تا در صورت تلاش برای برداشتن چسب، جوهر از روی چک جدا شود و امکان دستکاری از بین برود. واحد پولی (ریال/تومان) نیز باید به وضوح مشخص شود.
2. تاریخ چک (عددی و حروفی): تاریخ چک نیز باید هم به صورت عددی و هم به صورت حروفی (روز، ماه، سال) به فرمت صحیح (مثلاً ۱۴۰۳/۰۴/۰۷) درج شود. تطابق دقیق تاریخ عددی و حروفی بسیار حائز اهمیت است و از ابهامات بعدی جلوگیری می کند.
3. نام گیرنده (ذی نفع):
   • برای شخص حقیقی: نام و نام خانوادگی کامل به همراه کد ملی گیرنده باید درج شود.
   • برای شخص حقوقی: نام کامل شرکت به همراه شناسه ملی آن باید نوشته شود.
   • عبارت یا به حواله کرد نیز باید با دقت نوشته شود، زیرا این عبارت به گیرنده اجازه می دهد چک را به شخص دیگری منتقل کند (البته از طریق سامانه صیاد).
4. فیلد بابت: درج دلیل صدور چک در فیلد بابت اهمیت زیادی دارد، چرا که شفافیت معامله را افزایش داده و می تواند در صورت بروز اختلافات احتمالی، به عنوان مستندی قوی عمل کند (مثلاً بابت خرید کالا، بابت تسویه فاکتور شماره ۱۲۳).
5. امضا و مهر: امضای صادرکننده باید دقیقاً مطابق با نمونه امضای ثبت شده در بانک باشد. توصیه می شود امضا نه خیلی ساده باشد که به راحتی جعل شود و نه خیلی پیچیده که متصدی بانک در تشخیص آن دچار مشکل شود. برای اشخاص حقوقی، علاوه بر امضای صاحبان امضای مجاز، مهر شرکت نیز ضروری است. بهتر است همیشه همراه با امضا، نام و نام خانوادگی خود را نیز بنویسید.
6. پر کردن فضاهای خالی: تمامی فضاهای خالی روی چک، اعم از بالای مبلغ، کنار نام گیرنده، و هر جای دیگری که امکان اضافه شدن متن جدید وجود دارد، باید با خطوط ممتد یا ضربدر بسته شود. این اقدام از هرگونه دستکاری و اضافه کردن اطلاعات غیرمجاز جلوگیری می کند.
7. خودکار و خط خوردگی: همیشه از یک نوع خودکار (ترجیحاً آبی یا مشکی) برای نوشتن کل چک استفاده کنید و از تغییر خودکار در حین نگارش پرهیز کنید. استفاده از خودکارهای دیگران، به خصوص خودکار گیرنده چک، توصیه نمی شود، زیرا ممکن است برخی خودکارها دارای جوهری باشند که قابل پاک شدن است. در صورت بروز خط خوردگی، به هیچ وجه روی آن را با لاک غلط گیر نپوشانید. باید میزان و محل خط خوردگی در پشت چک ذکر و به تأیید صادرکننده برسد. اما به طور کلی، از خط خوردگی تا حد امکان پرهیز کنید.

سایر نکات امنیتی در نوشتن چک

علاوه بر موارد فوق، رعایت نکات امنیتی دیگری نیز در نگارش چک صیادی ضروری است:

• عدم قرار دادن دسته چک زیر برگه در حال نگارش: هنگام نوشتن یک برگه چک، مطمئن شوید که دسته چک دیگری زیر آن قرار ندارد تا از انتقال اثر امضا یا نوشته به برگه های دیگر جلوگیری شود.
• ممنوعیت صدور چک سفید امضا: صدور چک سفید امضا به هیچ وجه توصیه نمی شود و یک تخلف محسوب می شود. تمامی بخش های چک باید با دقت و به طور کامل پر شوند و جای خالی باقی نماند. این کار از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری می کند.
• یادداشت شماره سریال چک ها: شماره سریال هر برگه چک را در جایی امن یادداشت و نگهداری کنید. در صورت گم شدن یا سرقت چک، این اطلاعات برای پیگیری قانونی و اعلام مفقودی بسیار مفید خواهد بود.

بسیار مهم است که تمامی اطلاعات چک را با دقت و بدون عجله وارد کنید. یک اشتباه کوچک می تواند پیامدهای حقوقی و مالی قابل توجهی داشته باشد و منجر به ابطال چک یا بروز اختلافات شود.

نحوه ثبت چک صیادی در سامانه صیاد

ثبت چک صیادی در سامانه صیاد پس از نگارش آن، مهمترین گام برای اعتبار بخشیدن به این سند مالی است. بدون ثبت در این سامانه، چک صیادی تنها یک سند عادی محسوب شده و تحت حمایت قانون جدید چک قرار نمی گیرد. صادرکنندگان و دریافت کنندگان باید با ابزارها و مراحل ثبت چک آشنا باشند.

ابزارهای ثبت چک صیادی

برای ثبت چک صیادی، ابزارهای متنوعی در دسترس است که فرآیند را برای کاربران آسان تر کرده اند:

• اپلیکیشن های موبایل بانک و پرداخت: بسیاری از بانک ها اپلیکیشن های موبایل بانک خود را به قابلیت ثبت چک صیادی مجهز کرده اند. علاوه بر آن، اپلیکیشن های پرداخت معتبر مانند آپ، ساد۲۴، تاپ و سایر اپلیکیشن هایی که از سوی بانک مرکزی مجوز دارند، این امکان را فراهم آورده اند.
• اینترنت بانک: تمامی بانک ها در بخش اینترنت بانک خود، امکان دسترسی به سامانه صیاد و ثبت اطلاعات چک را فراهم کرده اند. برای استفاده از این روش، ابتدا باید خدمات اینترنت بانک خود را فعال کرده باشید.
• مراجعه به شعب: در مواردی که امکان استفاده از ابزارهای آنلاین وجود ندارد یا برای افرادی که به اینترنت دسترسی ندارند، مراجعه حضوری به شعب بانک صادرکننده دسته چک نیز برای ثبت اطلاعات امکان پذیر است.

فرآیند گام به گام ثبت چک توسط صادرکننده

صادرکننده چک باید مراحل زیر را برای ثبت آن در سامانه صیاد طی کند:

1. احراز هویت و مالکیت سیم کارت:
   • ابتدا، صادرکننده باید به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد (موبایل بانک، اینترنت بانک، یا اپلیکیشن های معتبر غیربانکی) مراجعه کند.
   • احراز هویت در اپلیکیشن های بانکی یا اینترنت بانک، معمولاً با وارد کردن نام کاربری و رمز عبور یک بار انجام می شود.
   • یک نکته بسیار مهم، مالکیت سیم کارتی است که برای ثبت نام استفاده می شود؛ سیم کارت باید حتماً به نام خود صادرکننده چک باشد تا فرآیند احراز هویت با موفقیت انجام شود.
   • در صورتی که از اپلیکیشن های غیربانکی استفاده می شود، احراز هویت با ورود اطلاعات یکی از کارت های بانکی مرتبط با دسته چک صورت می گیرد.
2. وارد کردن دقیق اطلاعات: پس از احراز هویت، صادرکننده باید تمامی اطلاعات مندرج روی برگه چک را به دقت در سامانه صیاد وارد کند. این اطلاعات شامل:
   • مبلغ چک (عددی و حروفی)
   • تاریخ سررسید چک (روز، ماه، سال)
   • مشخصات کامل گیرنده چک (نام و نام خانوادگی/نام شرکت، کد ملی/شناسه ملی)
   • شناسه ۱۶ رقمی صیادی روی برگه چک
   • علت صدور چک (در فیلد بابت)
3. تایید نهایی: پس از وارد کردن تمامی اطلاعات، صادرکننده باید آن ها را بازبینی کرده و سپس نهایی کند. با تأیید نهایی، اطلاعات چک در سامانه صیاد ثبت شده و آماده مرحله بعدی یعنی تأیید توسط گیرنده می شود.

وظایف و اقدامات گیرنده چک صیادی

پس از اینکه صادرکننده چک اطلاعات آن را در سامانه صیاد ثبت کرد، نوبت به گیرنده چک می رسد که برای اعتبار بخشیدن به چک و قابلیت وصول آن، اقدامات لازم را انجام دهد. این اقدامات شامل تأیید دریافت چک و استعلام وضعیت صادرکننده است.

نحوه تأیید دریافت چک توسط گیرنده

گیرنده چک موظف است پس از دریافت فیزیکی برگه چک، آن را در سامانه صیاد تأیید کند:

1. ورود به سامانه صیاد: گیرنده نیز باید از طریق یکی از ابزارهای معرفی شده (اپلیکیشن های موبایل بانک، اینترنت بانک، یا اپلیکیشن های پرداخت) وارد سامانه صیاد شود. احراز هویت نیز برای گیرنده الزامی است و سیم کارت مورد استفاده باید به نام خودش باشد.
2. بررسی اطلاعات ثبت شده: پس از ورود به سامانه، گیرنده باید اطلاعات چک ثبت شده توسط صادرکننده را مشاهده کند. این اطلاعات شامل مبلغ، تاریخ، و نام صادرکننده است. مطابقت این اطلاعات با برگه فیزیکی چک و همچنین توافقات صورت گرفته، باید به دقت بررسی شود.
3. تایید یا رد چک:
   • تأیید: در صورتی که تمامی اطلاعات صحیح باشد و گیرنده چک را قبول داشته باشد، باید گزینه تأیید را انتخاب کند. با تأیید نهایی توسط گیرنده، چک در سامانه صیاد رسمیت یافته و آماده وصول در تاریخ سررسید می شود.
   • رد: اگر گیرنده با اطلاعات ثبت شده مشکل یا مغایرتی مشاهده کند یا به هر دلیل دیگری از پذیرش چک خودداری کند، می تواند گزینه رد را انتخاب کرده و دلیل رد را در سامانه مشخص کند. در این صورت، چک به صادرکننده برگشت داده می شود.

نحوه استعلام وضعیت صادرکننده چک

پیش از تأیید نهایی چک و پذیرش آن، یکی از اقدامات هوشمندانه برای گیرنده چک، استعلام وضعیت اعتباری صادرکننده است. این استعلام به افراد کمک می کند تا از خوش حسابی صادرکننده اطمینان حاصل کرده و ریسک معاملات را کاهش دهند:

1. استعلام از طریق پیامک: ساده ترین راه برای استعلام، ارسال شناسه ۱۶ رقمی صیادی روی برگه چک به سرشماره ۷۰۱۷۰۲ است.
2. معنای رنگ های وضعیت: پس از ارسال پیامک، سامانه وضعیت صادرکننده را با یکی از پنج رنگ زیر اعلام می کند:
   • سفید: صادرکننده هیچ سابقه ای از چک برگشتی ندارد یا تمامی چک های برگشتی خود را رفع سوءاثر کرده است.
   • زرد: صادرکننده دارای یک فقره چک برگشتی یا تعهد برگشتی تا سقف ۵ میلیون تومان است.
   • نارنجی: صادرکننده دارای ۲ تا ۴ فقره چک برگشتی یا تعهد برگشتی تا سقف ۲۰ میلیون تومان است.
   • قهوه ای: صادرکننده دارای ۵ تا ۱۰ فقره چک برگشتی یا تعهد برگشتی تا سقف ۵۰ میلیون تومان است.
   • قرمز: صادرکننده دارای بیش از ۱۰ فقره چک برگشتی یا تعهد برگشتی بالای ۵۰ میلیون تومان است. این وضعیت نشان دهنده ریسک بسیار بالای معامله با این فرد است.

پذیرش چک از افرادی که وضعیت اعتباری نارنجی، قهوه ای یا قرمز دارند، ریسک بالایی دارد و توصیه می شود پیش از قبول چک، جوانب احتیاط را به طور کامل رعایت کنند.

نحوه انتقال چک صیادی به شخص دیگر

با اجرای قانون جدید چک، روش انتقال چک صیادی به کلی تغییر کرده است. دیگر خبری از پشت نویسی ساده چک برای انتقال آن به شخص ثالث نیست. این تغییر با هدف افزایش شفافیت و ردیابی دقیق تر جریان مالی چک ها صورت گرفته است.

برای انتقال چک صیادی به شخص دیگر، چه صادرکننده و چه دارنده فعلی چک (که گیرنده اولیه یا منتقل الیه قبلی بوده است)، باید فرآیند زیر را در سامانه صیاد طی کنند:

1. ثبت درخواست انتقال توسط دارنده فعلی: دارنده فعلی چک باید با ورود به سامانه صیاد از طریق ابزارهای معرفی شده (موبایل بانک، اینترنت بانک یا اپلیکیشن های پرداخت)، گزینه انتقال چک را انتخاب کند.
2. وارد کردن اطلاعات گیرنده جدید: در این مرحله، باید کد یکتای ۱۶ رقمی چک و سپس مشخصات کامل فردی که قرار است چک به او منتقل شود (نام و نام خانوادگی/نام شرکت، کد ملی/شناسه ملی)، به دقت در سامانه وارد شود.
3. تأیید انتقال توسط گیرنده جدید: پس از ثبت درخواست انتقال توسط دارنده فعلی، گیرنده جدید باید لاشه فیزیکی چک را دریافت کرده و با ورود به سامانه صیاد، نسبت به تأیید یا رد انتقال اقدام کند. در صورتی که گیرنده جدید انتقال را تأیید کند، چک به طور رسمی به او منتقل شده و قابلیت استفاده توسط وی فراهم می شود.

این فرآیند اطمینان می دهد که هرگونه انتقال چک به صورت رسمی و با آگاهی و تأیید هر دو طرف انجام می شود و مسئولیت های حقوقی مربوط به چک به درستی منتقل می گردد.

پیامدهای عدم ثبت چک صیادی در سامانه

قانون جدید چک صیادی به صراحت بیان می کند که «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است». این عبارت که بر روی هر برگه چک صیادی نیز درج شده، اهمیت حیاتی ثبت چک در سامانه را نشان می دهد. عدم رعایت این الزام قانونی، پیامدهای جدی و ناخوشایندی برای هر دو طرف معامله خواهد داشت.

1. عدم اعتبار قانونی چک به عنوان سند رسمی پرداخت: مهمترین پیامد عدم ثبت چک در سامانه صیاد این است که چک، اعتبار قانونی خود را به عنوان یک سند رسمی و لازم الاجرا در نظام بانکی از دست می دهد. در این حالت، چک صرفاً به عنوان یک سند عادی یا مدنی شناخته می شود که پیگیری حقوقی آن بسیار دشوارتر و زمان برتر خواهد بود.
2. مشکلات در وصول و نیاز به پیگیری از طریق مراجع قضایی (واخواست): اگر چکی در سامانه صیاد ثبت نشده باشد، بانک ها موظف به پرداخت وجه آن نیستند، حتی اگر موجودی کافی در حساب صادرکننده وجود داشته باشد. در چنین شرایطی، دارنده چک نمی تواند به صورت مستقیم از طریق بانک اقدام به وصول وجه کند و باید برای دریافت مطالبات خود، از طریق مراجع قضایی و فرآیند «واخواست» اقدام کند. این فرآیند طولانی و پرهزینه بوده و نیاز به طی مراحل قانونی پیچیده ای دارد.
3. تبدیل شدن چک به سند عادی: عدم ثبت در سامانه صیاد، چک را از یک سند تجاری معتبر به یک سند عادی تبدیل می کند. این به معنای از دست دادن مزایای قانونی چک تجاری، مانند سرعت در رسیدگی های قضایی و امکان صدور اجرائیه مستقیم از طریق دادگستری است.

بنابراین، برای اطمینان از اعتبار و قابلیت وصول چک صیادی، هم صادرکننده و هم گیرنده باید به جدیت به ثبت و تأیید آن در سامانه صیاد توجه کنند. این اقدام، نه تنها از بروز مشکلات جلوگیری می کند، بلکه امنیت و شفافیت معاملات را نیز تضمین می نماید.

فرآیند برگشت زدن چک صیادی و عواقب آن

فرآیند برگشت زدن چک صیادی و عواقب ناشی از آن، نسبت به چک های قدیمی، دارای سازوکار قوی تر و پیامدهای جدی تری برای صادرکننده است. این تغییرات با هدف افزایش بازدارندگی و کاهش پدیده چک برگشتی صورت گرفته است.

مراحل برگشت زدن چک

اگر چک صیادی در تاریخ سررسید خود به دلیل عدم موجودی یا کسری آن در حساب صادرکننده، قابل پرداخت نباشد، دارنده چک باید مراحل زیر را طی کند:

1. درخواست پرداخت موجودی جزئی: در صورتی که موجودی حساب صادرکننده کمتر از مبلغ چک باشد، دارنده چک می تواند از بانک بخواهد که همان مبلغ موجود در حساب را به عنوان بخشی از وجه چک به او پرداخت کند. بانک موظف به انجام این کار است.
2. درخواست گواهی عدم پرداخت: اگر موجودی حساب کافی نباشد یا صادرکننده در سایر حساب های خود در همان بانک نیز موجودی نداشته باشد، دارنده چک می تواند از بانک درخواست گواهی عدم پرداخت یا برگشت چک کند. این گواهی به صورت سیستمی صادر می شود و شامل اطلاعات چک و علت عدم پرداخت است.
3. ثبت شکایت و درخواست صدور اجرائیه: پس از دریافت گواهی عدم پرداخت، دارنده چک باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و شکایت خود را ثبت کند. در این مرحله، می تواند درخواست «صدور اجرائیه» برای چک را به صورت مستقیم از دادگاه مطالبه کند. این ویژگی، فرآیند وصول مطالبات را نسبت به گذشته تسریع می کند.

عواقب سنگین برای صادرکننده چک برگشتی

قانون جدید، عواقب سنگینی را برای صادرکنندگان چک برگشتی که اقدام به رفع سوءاثر نکرده اند، در نظر گرفته است. این عواقب به منظور افزایش مسئولیت پذیری و کاهش تخلفات مربوط به چک طراحی شده اند:

• مسدود شدن حساب ها: بر اساس قانون، ۲۴ ساعت پس از صدور اجرائیه برای چک برگشتی، تمامی حساب های بانکی و موجودی های صادرکننده در تمامی بانک ها و مؤسسات مالی کشور، تا سقف مبلغ چک، مسدود می شود.
• ممنوعیت افتتاح حساب و دریافت کارت بانکی: فردی که چک برگشتی داشته و رفع سوءاثر نکرده است، نمی تواند حساب بانکی جدیدی افتتاح کند یا کارت بانکی دریافت نماید.
• ممنوعیت دریافت تسهیلات: صادرکننده چک برگشتی از دریافت هرگونه وام و تسهیلات بانکی محروم می شود.
• ممنوعیت ثبت چک جدید: این افراد قادر به ثبت چک جدید در سامانه صیاد نخواهند بود و در نتیجه، نمی توانند از دسته چک جدیدی استفاده کنند.
• امکان توقیف اموال و حکم جلب: اگر ظرف مدت ۱۰ روز پس از صدور اجرائیه، مبلغ چک تسویه نشود، صادرکننده مشمول قانون محکومیت های مالی شده و امکان توقیف اموال او و حتی در موارد خاص، صدور حکم جلب وجود دارد. این فرآیند معمولاً ظرف ۱۵ روز انجام می گیرد و پس از آن، دادگاه می تواند درصدی از مبلغ چک را به عنوان خسارت احتمالی به صندوق دادگستری واریز کرده و سپس اموال صادرکننده را توقیف کند.

این رویه های قانونی جدید، با هدف افزایش نظم در معاملات مالی و تقویت اعتماد به ابزار چک، ضمانت اجرایی قوی تری را نسبت به گذشته فراهم می آورند و صادرکنندگان چک را به رعایت هرچه بیشتر تعهدات خود وا می دارند.

نتیجه گیری

با ورود چک صیادی و سامانه یکپارچه آن، نظام بانکی کشور شاهد تحولی بزرگ در حوزه ابزارهای پرداخت بوده است. نحوه نوشتن چک صیادی و ثبت آن در سامانه، دیگر تنها یک روال اداری نیست، بلکه یک الزام قانونی حیاتی است که برای اعتبار بخشیدن به این سند مالی ضروری تلقی می شود.

در این مقاله، به بررسی جامع ویژگی های چک صیادی، از طراحی امنیتی آن گرفته تا تفاوت های کلیدی با چک های قدیمی، مراحل و شرایط دریافت دسته چک برای اشخاص حقیقی و حقوقی، و مهمتر از همه، راهنمای گام به گام نگارش صحیح چک و ثبت آن در سامانه صیاد، پرداخته شد. همچنین، وظایف گیرنده چک برای تأیید و استعلام، نحوه صحیح انتقال چک، و پیامدهای جدی عدم ثبت آن در سامانه یا برگشت خوردن چک، به تفصیل تشریح گردید.

قانون جدید چک، با هدف افزایش امنیت و شفافیت در معاملات، کاهش چشمگیر چک های برگشتی، و تقویت اعتماد عمومی به ابزار چک، مزایای بی شماری را به ارمغان آورده است. رعایت دقیق این قوانین و استفاده صحیح از ابزارهای موجود، نه تنها از بروز مشکلات حقوقی و مالی جلوگیری می کند، بلکه به ثبات و سلامت بیشتر اقتصاد کشور نیز کمک شایانی می نماید. بنابراین، آگاهی کامل و عمل به دستورالعمل های مربوط به چک صیادی، یک مسئولیت همگانی برای تمامی فعالان اقتصادی و عموم جامعه محسوب می شود.