آنتی بیوتیک بدون نسخه؛ تهدیدی برای سلامت و افزایش مقاومت میکروبی

آنتی بیوتیک ها یکی از پیشرفت های بزرگ پزشکی در درمان بیماری های عفونی محسوب می شوند، اما استفاده خودسرانه و بی رویه از آن ها می تواند سلامت فرد و جامعه را تهدید کند. مشکلات گوارشی، آسیب به کلیه و کبد و به ویژه افزایش مقاومت میکروبی از مهم ترین عوارض مصرف نادرست این داروهاست که درمان بسیاری از عفونت ها را دشوار می کند. کارشناسان توصیه می کنند برای جلوگیری از این خطرات، تنها تحت نظر پزشک از آنتی بیوتیک استفاده شود و از خوددرمانی پرهیز گردد.

چرا مصرف بی رویه آنتی بیوتیک خطرناک است؟

مصرف نادرست آنتی بیوتیک می تواند بدن را در برابر میکروب ها آسیب پذیر کند و موجب بروز مشکلات جدی شود. حتی داروهایی که در ابتدا مؤثر هستند، با تکرار مصرف نادرست ممکن است اثرگذاری خود را از دست بدهند.

شیرین افهمی، فوق تخصص پیشگیری و کنترل عفونت، توضیح می دهد که مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک ها می تواند عوارض شدیدی مانند اسهال شدید، کم آبی بدن و نارسایی کلیه به همراه داشته باشد. او همچنین تأکید می کند که مقاومت میکروبی در سال های اخیر به دلیل استفاده نادرست از داروهای آنتی بیوتیک و داروهای تهاجمی به سرعت افزایش یافته است.

میکروب ها قادرند به سرعت نسبت به داروهای آنتی بیوتیک مقاوم شوند، و این مقاومت می تواند سلامت جمعی را تهدید کند. حضور بیماران در بخش های حساس مانند ICU و استفاده گسترده از آنتی بیوتیک ها، زمینه ساز انتشار سریع میکروب های مقاوم شده است.

آموزش از کودکی؛ راهکاری کلیدی برای پیشگیری

افهمی معتقد است که آموزش عمومی از سنین پایین یکی از مؤثرترین راه ها برای کاهش مقاومت میکروبی است. کودکان با مشاهده رفتارهای نادرست والدین، مانند درخواست آنتی بیوتیک برای هر بیماری ساده، باور اشتباهی پیدا می کنند که همه بیماری ها نیاز به دارو دارند. آموزش صحیح به کودکان و خانواده ها می تواند مصرف بی رویه دارو را کاهش دهد و از ایجاد میکروب های مقاوم پیشگیری کند.

عوارض مصرف بی رویه آنتی بیوتیک

عوارض ناشی از مصرف نامناسب آنتی بیوتیک گسترده و متنوع است. برخی از مهم ترین عوارض شامل موارد زیر می شوند:

• اسهال شدید و کم آبی بدن: مصرف بیش از حد آنتی بیوتیک می تواند تعادل میکروفلور روده را بر هم بزند و باعث اسهال شود.
• عفونت های مقاوم به درمان: با افزایش مقاومت میکروبی، بسیاری از عفونت ها درمان پذیری کمتری دارند و ممکن است شدیدتر شوند.
• آسیب به میکروفلور طبیعی روده: باکتری های مفید روده تحت تأثیر آنتی بیوتیک ها از بین می روند و خطر مشکلات گوارشی و ضعف سیستم ایمنی افزایش می یابد.
• واکنش های پوستی، تهوع و درد شکم: این علائم ممکن است به صورت خفیف یا شدید در برخی افراد ظاهر شوند.
• کاهش سلول های خونی و آسیب به کبد و کلیه: مصرف طولانی مدت و نادرست دارو می تواند موجب آسیب به عملکرد کبد و کلیه شده و در موارد شدید به نارسایی منجر شود.

هر بار مصرف نادرست آنتی بیوتیک شانس مقاوم شدن میکروب ها را افزایش می دهد و دارویی که در ابتدا مؤثر بود، ممکن است در دفعات بعدی بی اثر شود.

تجویز آنتی بیوتیک تنها در مواقع ضروری

تجویز آنتی بیوتیک باید تنها زمانی انجام شود که عفونت باکتریایی به طور قطعی تشخیص داده شده باشد. برای مثال، بیشتر عفونت های تنفسی فوقانی ویروسی هستند و نیاز به آنتی بیوتیک ندارند. افهمی تأکید می کند که تجویز دارو نباید تحت فشار خانواده یا درخواست بیمار صورت گیرد و باید تنها بر اساس نظر پزشک متخصص انجام شود.

نقش پزشکان، دارو سازان و شرکت های دارویی

پزشکان باید تحت فشار انتظارات بیماران قرار نگیرند و تنها زمانی دارو تجویز کنند که واقعاً لازم باشد. داروسازان نیز مسئولیت دارند که داروهای بدون نسخه را کنترل کنند و آموزش مصرف صحیح را به بیماران منتقل کنند. شرکت های دارویی باید با ارائه بسته بندی مناسب و اطلاع رسانی شفاف، مصرف صحیح آنتی بیوتیک ها را ترویج دهند.

مصرف آنتی بیوتیک در دامداری ها و مرغداری ها

افزایش مصرف آنتی بیوتیک در دامداری ها و مرغداری ها نیز می تواند مقاومت میکروبی را تشدید کند. ورود داروها به زنجیره غذایی انسان و حیوانات باعث گسترش میکروب های مقاوم می شود. این مسئله سلامت عمومی جامعه را تهدید می کند و نیازمند نظارت دقیق وزارت بهداشت و سازمان های مرتبط است.

نتایج اقدامات وزارت بهداشت

با اقدامات وزارت بهداشت و دانشگاه ها در زمینه اطلاع رسانی و کنترل مصرف آنتی بیوتیک ها، سرعت رشد مقاومت میکروبی در ایران کاهش یافته است. آموزش عمومی، کنترل فروش بدون نسخه و پایش مصرف داروها به افزایش آگاهی جامعه کمک کرده و مصرف خودسرانه داروها را کاهش داده است.

نتیجه گیری

مصرف بی رویه آنتی بیوتیک می تواند عوارض جدی مانند اسهال، کم آبی، آسیب به میکروفلور روده، مشکلات کبد و کلیه و افزایش مقاومت میکروبی ایجاد کند. پیشگیری از این خطرات تنها با تجویز دقیق پزشک، آموزش عمومی و رعایت نکات بهداشتی ممکن است. استفاده مسئولانه از آنتی بیوتیک ها، علاوه بر حفظ سلامت فرد، سلامت جامعه را نیز تضمین می کند.

بیشتر بخوانید