حاکمیت باید نگاهی پدرانه به موضوع «طنز» داشته باشد

دبیر جشنواره «طنزپهلو» در گفت‌وگو با آنا:

به گزارش گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، «طنز» یکی از محبوب‌ترین گونه‌های ادبی برای مخاطبان آثار مکتوب در سراسر دنیاست و مردم ایران هم به طور خاص علاقه ویژه‌ای به آثار با درون مایه طنز دارند. به همین دلیل هم در میان نویسندگان مطبوعاتی ایران، بیشتر از هر قشر دیگری نویسندگان طنز شناخته شده هستند و بسیاری از مردم آن‌ها را می‌شناسند.

اما در طول سال‌های اخیر با گسترش فضای مجازی و کوچ اکثر نویسندگان به شبکه‌های اجتماعی، فضای طنزنویسی نیز تغییر کرده و دیگر هیچ چیز مثل گذشته نیست. در چنین شرایطی، اما هنوز هم رویداد‌هایی برگزار می‌شود که چراغ طنز و طنزپردازی را روشن نگه دارد، رویداد‌هایی مثل «طنزپهلو» که جشنواره‌ای در رابطه با طنز و رسانه است و هنرمندان و علاقه‌مندان به این حوزه، امسال قرار است در هفتمین دوره آن شرکت کنند.

این جشنواره بخش‌های مختلفی دارد که شامل: داستان کوتاه طنز – کاریکاتور و کارتون – شعر طنز – طنز چند رسانه‌ای و نثر طنز (طنز مطبوعاتی) می‌شود. به جز این برخی موضوعات نیز برای این رویداد در نظر گرفته شده که به نوعی باعث مسیردهی به محتوا‌های تولیدشده توسط شرکت کنندگان است.

موضوعات جشنواره هفتم طنزپهلو نیز عبارتند از: ایران پیر، ایران جوان – اپوزوسیون جمهوری اسلامی ایران – ماجرا‌های خودروی ایرانی – تلخ و شیرین سیاست – ماجرا‌های ترامپ و بایدن – گرانی خانه و کرایه خانه – فضای مجازی، محیط زیست – مصرف آب و انرژی – بروکراسی اداری و موضوع آزاد.

برای شرکت در جشنواره طنزپهلو که در حقیقت یادمان کیومرث صابری فومنی (گل آقا) است تا ۲۵ خرداد فرصت برای ارسال آثار وجود دارد و اختتامیه این رویداد نیز در نیمه تیرماه در فومن برگزار می‌شود. به بهانه برگزاری این اتفاق ویژه در طنزنویسی، گفت‌وگویی با «عباس حسین‌نژاد» دبیر «جشنواره طنزپهلو» ترتیب دادیم.

** طنزنویسی در دقیقه ۹۰

حسین‌نژاد درباره تعداد شرکت‌کنندگان در این دوره از جشنواره و حجم آثار ارسالی با اعلام این مسئله که فعلا نمی‌توان عدد و رقم دقیقی از میزان شرکت کنندگان عنوان کرد، گفت:، چون خیلی از مردم ما، به‌ویژه طنزنویسان دقیقه نودی هستند، ممکن است امروز عددی بگویم و بعد در لحظات آخر تعداد شرکت کنندگان زیاد شود و این اختلاف باعث به وجود آمدن حواشی شود. از طرف دیگر ما این روز‌ها در حال تبلیغات رسانه‌ای هستیم و احتمالاً شاهد رشد تعداد آثار در روز‌های پایانی خواهیم بود.

دبیر «طنزپهلو» اضافه کرد: در جریانید که اختتامیه این دوره از جشنواره مثل شش دوره قبل در فومن، زادگاه گل‌آقا برگزار می‌شود. در حقیقت موضوع در معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد، تقویت نگاه استانی به طنز است که برای این دوره از جشنواره نیز اهمیت زیادی دارد، اگرچه معتقدیم که این تقویت با یک رویداد رخ نمی‌دهد، چون در شهر‌های کوچک تعداد زیادی طنزپرداز وجود ندارد و نیازمندیم که خود استان‌ها به طور ویژه‌ای وارد تعامل با علاقه‌مندان به طنز شوند.

وی افزود: این مسئله که کیومرث صابری فومنی (گل‌آقا) بهانه‌ای باشد برای حرف زدن مجدد درباره طنز و طنزنویس‌ها را وادار کند به نوشتن، اتفاق خوبی است. مخصوصاً حالا که رسانه‌ای مثل گل آقا تعطیل شده و ما احساس می‌کنیم جای یک و چند مجله طنز در کشورمان خالی است. اگرچه ما در دفتر طنز حوزه هنری دغدغه‌های زیادی در این‌باره داریم، ولی به این مسئله هم واقفیم که راه‌اندازی مجله کار زیادی می‌برد و باید ببینیم چه کاری می‌توان برای آن انجام داد. البته سایت دفتر طنز با تحریریه ۱۶ نفره مشغول تولید محتواست، ولی باز هم دنیای مجله چیزی دیگری است.

** طنزنویس‌های امروزی آموزش ندیدند

حسین‌نژاد در رابطه با تغییر فضای طنز رسانه‌ای و حضور پررنگ طنزنویس‌ها در شبکه‌های اجتماعی و تولید محتوای طنز در بستر‌های جدید هم گفت: شرایط رسانه‌ای امروز، به دلیل تغییرات زمانه است و در همه جای دنیا رخ داده. این‌طور نیست که ما خودمان را از جهان جدا ببینیم و بگوییم مطبوعات فقط در ایران با مشکل مواجه شدند. اینکه دنیای دیجیتال و الکترونیک به فضای رسانه‌ای غلبه کرده و ذائقه‌ها را به طور کلی تغییر داده، یک اتفاق جهانی است، ولی نکته این است که طنز‌هایی که در رسانه‌های رسمی ما با لحن ثابت و مشخصی منتشر می‌شد، در حال حاضر در فضای غیررسمی و مجازی منتشر می‌شود. آن هم چند برابر آنچه که در مجلات ما طنز تولید می‌شد. این روز‌ها در شبکه‌های اجتماعی آثار طنز فراوانی تولید می‌شود و هر کسی راهی برای این اتفاق پیدا می‌کند، اگرچه این مسیر نیازمند آموزش است.

مدیر دفتر طنز حوزه هنری ادامه داد: ما تلاش می‌کنیم با پروژه آموزشی «قلمه» به شهر‌ها و استان‌ها برویم و طنزنویسی را تقویت کنیم، حرکتی که از استان یزد آن را آغاز کرده‌ایم. اما باید بدانیم این دنیا عوض شده و خیلی‌ها به این فضای جدید آمدند. به همین دلیل هم ما در این دوره از طنزپهلو، تصمیم گرفتیم گوشه چشمی به آنچه که در شبکه‌های اجتماعی تولید می‌شود داشته باشیم. بخش چندرسانه‌ای جشنواره بیشتر ناظر به آن چیزی است که در دنیای دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی تولید می‌شود. ممکن است کسی یک ویدئو، پادکست یا انیمیشن طنز تولید کرده باشد و ما گفتیم همه این محتوا‌ها را می‌توان وارد عرصه رقابت کرد. باز هم نگاه ما این است که ضعف جدی ما در حوزه طنز مسئله «آموزش» است.

** آفتی به نام عبور از خط قرمز‌های طنز

وی با گرامیداشت یاد مرحوم «ابوالفضل زروئی نصرآباد»، از طنزنویسان فقید ادبیات معاصر گفت: طنز یک تعریف کلی دارد که مرحوم زرویی نصرآباد بار‌ها می‌گفت و آن اینکه «طنز انتقاد به شیوه فرزانگان است» و یک اثر طنز باید حرفی داشته باشد. ولی باید به این موضوع نیز توجه داشت که یکی از کارکرد‌های طنز ایجاد لبخند است و در فکاهه هم این لبخند وجود دارد، پس ذاتِ ایجاد کردن لبخند خوب است، اما من موافق ورود هزل و هجو در فضای عمومی جامعه نیستم، چون آنجا چیز دیگری می‌طلبد.

حسین‌نژاد با اشاره به چهره‌های شناخته شده فعال در زمینه تولید محتوای طنز در شبکه‌های اجتماعی عنوان کرد: خیلی از سلبریتی‌های فضای مجازی دچار بحران مخاطب شدند و برای اینکه آن‌ها را حفظ کنند و یا افزایش دهند، خط قرمزهایشان را جلوتر بردند و به این ترتیب شرایط و کیفیت آثار بدتر و کلیت کار مقداری خطرناک شد. اگرچه من معتقدم جریان‌سازی هم در طنز امروزی اتفاق می‌افتد، ولی نیاز دارد که دقیق‌تر به اجرا‌ها نگاه کنیم و به این موضوع توجه داشته باشیم که هرکسی حرفش را به سبکی که توانایی‌اش را دارد می‌زند.

دبیر هفتمین دوره جشنواره «طنزپهلو» در پایان صحبت‌هایش گفت: حاکمیت باید نگاهی پدرانه به موضوع طنز داشته باشد تا بتوان با این بچه‌ها که همگی از دوستان خوب خودمان هستند، وارد تعامل جدی‌تری شویم و از آن‌ها رفع اشکال کنیم. این تلاش را می‌کنیم برای اینکه طنز بهتری که می‌خواهیم تولید شود، طنزی که هم باعث نشاط شود هم جامعه را به سمت درستی سوق دهد. اگرچه در این میان جای خالی بزرگانی همچون کیومرث صابری فومنی، عمران صلاحی، منوچهر احترامی، ابوالفضل زروئی نصرآباد و کسانی که بودند و نیستند حس می‌شود. ولی دنیا در حال تغییر کردن است وما برای این تغییر شکل آماده نبودیم. تحلیل این شرایط زمان می‌برد، چون باید کمی از طنزپردازی کلاسیک فاصله بگیریم تا بتوانیم مثل بچه‌های نسل امروز حرف‌های درستمان را بزنیم.