برنامه‌های بلندمدتی که می‌توانست خشکسالی را مهار کند
به گزارش رویداد برتر؛ کم آبی و به تبع آن خشکسالی، چند سال است که به اصلی‌ترین چالش زیست محیطی تبدیل شده است، چالشی که گریبانگیر مناطق مختلف کشور از جمله چهارمحال و بختیاری شده است.
کم بارشی قطعا منابع آبی را دچار مشکل خواهد کرد، اما آیا اکنون به جز مدیریت مصرف می‌توان برای استفاده از منابع آبی راهکاری ارائه داد، سوالی است که باید پاسخ داده شود.
روح‌الله فتاحی، دانشیار مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد با اشاره به اینکه پیش‌بینی بارش‌ها از عدم قطعیت بالایی برخوردار است، اظهار کرد: در حقیقت سیستم‌های جوی سیستم‌هایی بسیار پیچیده هستند، یعنی در مسیر حرکت توده‌های هوا اتفاقاتی می‌افتد که بشر هنوز نمی‌تواند آن‌ها را شبیه‌سازی کند.
وی افزود: با رصد بارندگی‌ها در یک دوره پنج ساله می‌توان به این مساله پی برد که با کاهش نسبی بارندگی مواجهیم، اما اینکه باید با این وضعیت چه کاری صورت گیرد صرفاً نباید امسال به دنبال جواب آن باشیم، بلکه باید از ۵۰ سال پیش به این سوال توجه می‌شد، مثلاً توسعه فعالیت‌ها در بخش اقتصادی و اجتماعی بر مبنای این میزان آب تجدیدپذیر سالیانه توسعه پایداری خواهد بود یا خیر.
فتاحی گفت: در حقیقت براساس استانداردهای بین المللی اقداماتی که صورت گرفته توسعه ناپایدار را رقم زده است، در صورتی‌که براساس استانداردها تنها باید برای ۶۰ درصد از منابع آب تجدیدپذیر سالیانه برنامه‌ریزی شود، البته در کشور و در بسیاری از استان‌ها برنامه‌ریزی‌ها بر حدود ۱۳۰ درصد منابع آب تجدیدپذیر سالیانه و در بسیاری از مناطق برنامه‌ریزی‌ها بر ۸۰ درصد منابع تجدیدپذیر سالیانه صورت گرفته هر چه این عدد بزرگتر باشد دلهره برای سال بعدی بیشتر خواهد بود.
دانشیار مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد در خصوص بارش‌های زمستانه و بهاره، تصریح کرد: پیش‌بینی‌ها ممکن است برعکس اتفاق بیفتد گرچه تفاوتی ندارد که پاییز پربارش و یا زمستان و بهار کم بارشی داشته باشیم، زیرا این مساله اساسی ما را حل نمی‌کند مساله اساسی از سالهای قبل رقم خورده است که راه را اشتباه رفتیم.
وی توضیح داد: به طور مثال اگر میزان آب تجدیدپذیر سالیانه کشور تقریباً ۱۳۰ میلیارد مترمکعب باشد قطعاً بیش از آن میزان آب مصرف میشود، بنابراین میزان آبی که در کشور وجود دارد و در بخش‌های مختلف استفاده میشود را می‌توان بهره‌وری با اندکی صرفه‌جویی و مدیریت مناسب‌تر افزایش دهیم، مثلاً در بخش شرب، کشاورزی و صنعت بهره‌وری نسبتاً پایین است که این موارد موجب میشود از منابع آبی موجود به طور مفید و موثر استفاده نکنیم.
فتاحی تاکید کرد: نباید در کشور برنامه‌ریزی و مدیریت عرضه و تقاضای آب بر مبنای یک سال صورت گیرد، در صورتی که بخواهیم موفق باشیم باید برنامه‌ریزی مدیریت منابع آب براساس حداقل یک دوره پنج ساله انجام شود، یعنی سال ۱۴۰۱ که بارش‌ها مطلوب بود می‌توانستیم بارندگی‌ها را از طریق تغذیه آبخوان‌ها یا سدهای ذخیره‌ای ذخیره کنیم و خود را برای امسال که بارش‌ها به زیر نرمال رسید و به گونه‌ای نقصان در بارندگی داشتیم از ذخیره سال قبل و سالهای قبل آن برای تامین نیازهای اولیه استفاده کنیم.
دانشیار مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد افزود: اگر بخواهیم سالانه منابع آب را مدیریت کنیم دغدغه همیشگی خواهد بود، اما اگر به جای یک سال یک دوره پنج ساله را مبنای برنامه‌ریزی قرار دهیم قطعاً منابع آب را به خوبی می‌توان مدیریت کرد.
فتاحی یادآور شد: مسیر ما از ابتدا در برداشت میزان پتانسیل منابع آب کشور و استان برداشت نادرستی بوده و توسعه بر مبنای واقعیات نبوده گرچه وضعیت استان بسیار وخیم‌تر است، زیرا همه مصارف به سمت آب‌های زیرزمینی سوق پیدا کرده در حالی‌که آب‌های زیرزمینی در استان‌های مرتفع همچون چهارمحال و بختیاری امکان شکل‌گیری ندارند، یعنی از ابتدا دشت‌های غنی و سفره‌های آن چنان پر آب در استان نبوده است.
وی ادامه داد: اینکه انتظار داشته باشیم بارندگی امسال و ما قبل آن بتوانند آب‌های زیرزمینی را جبران کنند یک استنباط کاملاً اشتباه است، یعنی آبخوانی که طی میلیون‌ها سال شکل گرفته بیلان آن با یک بار بارندگی نمی‌تواند مثبت یا منفی شود.
دانشیار مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد در پایان در پاسخ به اینکه آیا بارورسازی ابرها در کم بارشی سال زراعی می‌تواند موثر باشد، خاطرنشان کرد: بحث بارورسازی ابرها همانند پیش‌بینی بارش‌ها که از عدم قطعیت بالایی برخوردار است این موضوع هم باتوجه به انجام بارورسازی در مبدأ و تخلیه بار رطوبتی در مقصد با عدم قطعیت بسیار بالایی مواجه بوده و کارهایی که در دنیا شده به طور قطعی منجر به نتایج دقیق نشده است.