محمد صالح‌علاء: با فراموشی خیلی زلفِ گره‌زده دارم
صالح علا فراموشی را نعمتی می داند که اگر این نبود ، انسان منفجر می شود و چه خوب است که چنین چیزی در انسان ممکن باشد.
به گزارش رویداد برتر ، این روزنامه ایران وی نوشت: “این گفتگو با محمد صالح علا در مرکز فراموشی است ؛ همچنین این یک خاطره بازیگوشانه از کسی بود که وقتی به او گفتم ، به نظر می رسید که بیماری ناصر تقوایی آلزایمر دارد در حالی که توصیف او بی حرف است. صالح علا ، به گفته خودش ، زلفی به خاطرات و افرادی که در زندگی او بودند ، حتی به درخت کوچه گره خورده است … محمد آقا همه چیز را متفاوت می بیند و آن را از یک مکان دیگر می بیند. ممکن است در مورد آلزایمر با یک دکتر صحبت کنید و در مورد روند بیماری و مواردی از این قبیل صحبت کنید ، اما صالح علا فقط در مورد روحیه یک بیماری ، زندگی در کنار یک بیماری و زندگی با پدری که دوست داشت ، از بیماری آلزایمر رنج می برد و شغل خود را دنبال می کرد ، امور پدر و فرزند را می توان در مورد فراموشی پدر صحبت کرد ، بسیاری از آنها را نمی توان گفت ال … این در حال انفجار است ، و خوب است که این نوع کارها در یک شخص امکان پذیر باشد. به نگرانی های احمدرضا احمدی اخیراً سکته می کند. او می گوید ، “عزیزم ، اوقات خوبی نیست …”
فراموشی چقدر به شما نزدیک است؟ آیا اصلاً به آن فکر می کنید؟
نه من هرگز فکر نمی کردم فراموش کنم زیرا ممکن است خودم از آن رنج برده باشم و اتفاقاً به شما می گویم فراموشی بسیار شیرین است و من واقعاً از آن قدردانی می کنم. البته من در کار اذیت می شوم چون مثلاً بسیاری از نام ها را فراموش می کنم یا بیشتر اوقات شروع به خواندن کتاب می کنم و در وسط می فهمم که قبلاً آن را خوانده ام. این قسمت کمی ناراحت کننده است که من نام ها و عناوین را فراموش می کنم و اغلب از کسانی که به یاد نمی آورند نام او چیست یا … شرمنده ام ، اما این در زندگی خصوصی من بسیار مفید است ، فراموشکاری است ، من آن را سپاسگزارم. آه ، یک چیز بهتر در این مسئله این است که من چیزهای بد را فراموش می کنم ، اما خوب ها را فراموش نمی کنم. به طور خلاصه ، برخی ممکن است فکر کنند که حرفه من شبیه 18-18 است. قرن ، اما واقعیت این است که من بسیار به فراموشی وابسته هستم.
چرا این خوب است؟
اما چیزی وجود دارد که فرد به یاد می آورد و از آن لذت می برد ، خوشحال می شود و از آن لذت می برد. همه چیز تلخ است. پس چه لذتی است که باید از محرومیت و سختی یادآوری کرد. کسانی که خوشحال بودند و اوقات خوبی را سپری می کردند ، آنها را به یاد می آورند. من مراقبت می کنم که سخنان علمی و فلسفی ندهم. دیگه باز نمیشم من چیزی برای یادآوری و لذت بردن از آن ندارم.
من فکر می کنم شما دوست دارید فراموش کنید زیرا به عنوان مثال ، می توانید با فراموش کردن چیزها کنار بیایید. نه؟
نمی دانم. اما بعضی اوقات خوشحالم که … بگذارید به شما بگویم. پدر من به بیماری آلزایمر مبتلا بود. من پدرم را خیلی دوست دارم. خیلی رنج کشیدم. من قبلاً کتابی را که توسط یک آمریکایی نوشته شده بود خواندم ، اما نویسنده آن را به خاطر ندارم. در واقع نویسنده زن یا مرد بود. این در مورد بیماری آلزایمر است. بسیار زیباتر از فصل معروف “رفته با باد”. این داستان یک مرد است … بگذارید آن را از دست بدهیم. بگذارید به شما بگویم ، این فراموشی بسیار چشمگیر است. اینکه یک مرد مبتلا به آلزایمر زنی را دوست دارد (که به یاد نمی آورد همسر داشته باشد) و به همسرش می گوید: “آیا شوهر داری؟” آیا فرزندان دارید؟ “این من را بسیار آزار می دهد. من این کتاب را خواندم و مدام بازی می کردم و گریه می کردم. سپس پدرم آلزایمر گرفت. من اینگونه نگاه کردم. فکر کردم فراموش کردن یک بیماری بسیار بیرحمانه ای است. اما خودم از آلزایمر نمی ترسم.” .
آیا کسی هست که فکر کنی هرگز فراموش نمی کنی؟
آنها از روز اول مدرسه شکنجه شده اند. ما یک معلم ناز داشتیم که مداد روی انگشت من گذاشت و او را شکنجه کرد تا با دست راستش بنویسد. وی گفت: “من پدرت را می شناسم.” من خانواده های شما را می شناسم. “مردم خوب ، و همه صادق هستند.” بنابراین مجبور شدم در کلاس یا دیگران با دست راست بنویسم ، اما شخصاً همیشه با دست چپ می نوشتم. زیرا این یک ویژگی ذاتی است. خدا را شکر ، اتفاقاً همسر و پسرم هم چپ دست هستند. اینجا دهانم را باز می کنم و یکی از رازهایم را با صدای بلند می گویم. من با پیتر هانتکه آشنا شدم ، که نویسنده ، رمان نویس ، نمایشنامه نویس ، فیلمساز و نمایشنامه نویس برتر عباس نعلبندیان بود ، که البته یکی از کارهای او را از انگلیسی به فارسی ترجمه کرد. در حالی که در پاریس بودم ، نمایشی را دیدم. او نویسندگی و کارگردانی خاص خود را داشت. “در ایستگاه مترو” یکی از اربابان تئاتر اشرافی زمان ماست.
اما این راز این است: من آن را با یکی از دوستانم در یک سینمای خصوصی در محله لاتین دیدم. فیلم “زن چپ دست” که در اوایل انقلاب با همین عنوان به فارسی ترجمه شد. “زن چپ دست” حدیث روح هانتکه است. مترجم او یک فرزند دارد و در جهان بینی خود با همسرش زاویه دارد. یکی از گفتگوها درباره یک مترجم زن است که در خانه با ماشین تحریر خود ترجمه می کند و پسرش مشغول کار است. این شر است. عصبانی خواهد شد سر بچه فریاد می زند که من کار می کنم. این کار مانند همه کارهای دیگر به اوقات فراغت و آرامش نیاز دارد. چرا همه فکر می کنند کار ما کار نمی کند. البته این راز مربوط به این دستور نیست. صحنه “زن چپ دست” که دید من را نسبت به جهان تغییر داد ، صحنه ای در پاریس بود که یک مترجم در ارتفاعات پاریس در حال صحبت در اعماق پاریس در مورد یک موضوع اساسی با پدرش بحث می کند. در اوج صحبت هایشان ، ناگهان مردی سوار از آنجا می گذرد. با نگاهی ابتکاری ، پیتر هانتکه سوژه اصلی ، زن مترجم و پدرش را ترک می کند و دوربین سوارکار و اسب را دنبال می کند. قبل از تماشای این فیلم ، کار قصه گویی و نمایشنامه نویسی من مانند یک تکنیک عکاسی بود. عکاسان وقتی می خواهند از سوژه خود عکس بگیرند ، با دوربین جلو و عقب می روند ، به عقب و جلو ، عقب و جلو می روند تا در نهایت زاویه راحت را پیدا کنند. در گذشته ، کار من یا سفر من این بوده است که زاویه مناسب موضوع را پیدا کنم. اما از وقتی هانتکه را دیدم ، سبک خودم را کاملاً عوض کردم. بنابراین هر جا که داستان یا بازی یک پدیده جدید به یاد من می آید ، موضوع اصلی را رها می کنم و بلافاصله آن موضوع جدید را دنبال می کنم. البته من با آقای هانتکه برنده جایزه ایبسن اتریش زاویه دارم. مثلاً کاش هیچ وقت این صحنه ها را فراموش نمی کردم. من اینها را خیلی دوست دارم.
بیایید به همان بحثی که داشتیم برگردیم. فکر می کنم گاهی اوقات از خیلی چیزها مراقبت می کنید ، حتی از آنهایی که فرار می کنید … مثلاً در همان چیزهایی که از فیلم هانتکه تعریف کردید ، به نظر می رسد می خواهید مطمئن شوید که فراموش شده اند …
ممکن نیست. طبق نمایشنامه آخوندزاده ، یک مرد مشکلی دارد و دیگری می گوید راه حل مشکل این است که چهارشنبه یا پنجشنبه زیر آبشار باشید و به همه چیز بجز سیب فکر کنید. این داستان است. شما نمی توانید آنچه را می خواهید فراموش کنید. اینها پیچیدگی های ساختار مغز انسان است. اصرار بر فراموشی شخصی یا چیزی وجود ندارد. گاهی فرار می کنم ، گاهی متوقف می شوم. البته اگر مجبور باشم ، ایستاده ام. اگر او نرسد ، من فرار می کنم. این چیز خیلی بدی است. من تا حالا فکر نکردم من عاشق فراموش کردن و یادآوری هستم قبلاً ساعتها به این و آن فکر می کردم. من واقعاً احساس خوبی دارم ، خصوصاً اینکه در روزی زندگی می کنم که هرکسی که به یاد می آورم این دنیا را ترک کرده است. ساعتها و روزها به بیژن مفید فکر می کنم. شبی که ما آواز خواندیم … برای هرکسی ، می گویم نوعی لذت است. الان دوستان زیادی ندارم. بیشتر چیزهای من مربوط به گذشته است و بسیاری در بهشت خوشحال بوده اند. این یادآوری ها برای من هم شاد و ناراحت کننده است ، مثل وقتی که زخم را بخار می دهید.
اگر خودت را فراموش کنی چی؟ این بدان معنی است که شما باید آن را از حافظه این جهان و مردم پاک کنید …
این طبیعی است و برای من اصلاً اهمیتی ندارد. منظورت چیست ، از شخصی چه خاطره ای داری؟ اگر شما نباشید ، هیچ جهانی وجود ندارد. جهانی نیست. وقتی هستی ، همه دنیا اینگونه است. هیچ وقت راجع بهش فکر نکردم. اما می بینم که جامعه بسیاری را فراموش می کند و قلبم می سوزد. فکر می کنم جامعه محروم خواهد شد. من بدون خودم هستم آربی آوانسیان زندگی می کند ، اما وقتی او در ذهن و حافظه تاریخی جامعه ما نباشد ، در واقع به ضرر جامعه است. این از دست دادن فرهنگ است. ما افراد درجه یک زیادی نداریم. کسانی که گم یا فراموش شده اند ، برای جامعه هزینه دارند.
بنابراین با این یادآوری ها و نظرات چه می کنید؟
من زندگی می کنم. من همان اربی آوانسیان را به یاد می آورم؛ من از اون چیز های زیادی یاد گرفتم. بارها خوش گذشت یک فیلم برتر وجود دارد به نام “چشمه” که در آن آوانسیان می گوید: “عشق مقدس است ، اما خانواده مقدس تر است.” خوب ، او این را به من یاد داد. من یک بار در یک جشنواره هنری نمایشی داشتم که آنها بسیار قسم خورده بودند. من یک دوست شیرین دارم که به جای گلسرخی دبیر سرویس کیهان شد. با دیگران مشکل داشت و نفرین می کرد. سپس آقایی که ما با او گره نخوردیم به دفاع من پاسخ داد. با این نمایش “اسکی روی آتش” ابزاری شدم تا آنها به یکدیگر قسم بخورند. من خیلی جوان بودم ، رفتم با آوانسیان غذا بخورم ، گفتم حقیقت همیشه شکسته است. و او اصلاً اخلاقی از جهان سوم نداشت ، برای تسلی خاطر و غیره ، او گفت که از من امتیاز نوشتن نمایشنامه برخوردار است ، چه می توانم بگویم که همه کارهای من میزانسن است. همچنین بسیار گمراه کننده خوانده شد. من به آن فکر می کنم ، من آن را دوست دارم.
متاسفم که از آن نپرسیدم … فکر آیا تا به حال به ترک ایران فکر کرده اید؟
من کشورم را خیلی دوست دارم. کابوس من این است که خواب می بینم از ایران آمده ام و نمی توانم برگردم. اگر کسی بخواهد بداند یکی از نقاط ضعف من این است که من واقعاً نمی توانم خارج از ایران نفس بکشم. وقتی جوان بودم ، به تمام دنیا سفر می کردم. مجبور شدم ، کار من بود. کشور من با تمام جریانات معنوی خود برای من بسیار مهم است. افزودن همه اینها به این باور ذاتی که انسان موجودی جهانی است.
مثلاً امروز یا 10 سال پیش احساس تنهایی بیشتری می کنید؟
الان الان …
پیام تمام شد