توقیف اموال برای مهریه چگونه است؟

توقیف اموال برای مهریه راهکاری قانونی است که به زوجه امکان می دهد تا پیش از آنکه همسرش اموال خود را انتقال دهد، حق قانونی خود را تضمین کند. این فرآیند پیچیدگی های خاص خود را دارد که عمدتاً پس از بخشنامه سال ۱۳۹۹ قوه قضاییه، از اداره ثبت اسناد آغاز شده و در صورت عدم موفقیت، به دادگاه خانواده کشیده می شود. شناخت دقیق این مراحل، گامی مهم در احقاق حقوق مالی است.

مهریه، به عنوان یک حق قانونی، همواره جایگاه ویژه ای در نظام حقوقی و اجتماعی ایران داشته است. اما مطالبه این حق، خصوصاً زمانی که زوج قصد فرار از پرداخت آن را دارد، می تواند مسیری پرفراز و نشیب باشد. در این شرایط، آشنایی با نحوه توقیف اموال برای مهریه و اطلاع از آخرین رویه های قضایی، برای زوجه حیاتی است تا بتواند از حقوق قانونی خود محافظت کند. این مقاله به عنوان یک راهنمای جامع و گام به گام، تمامی مراحل، نکات حقوقی و تغییرات اخیر مربوط به توقیف اموال بابت مهریه را بررسی می کند تا زوجه بتواند با اعتمادبه نفس و آگاهی کامل، این مسیر را طی کند.

کلیات توقیف اموال برای مهریه

پیش از ورود به جزئیات اجرایی، لازم است تا درک درستی از ماهیت مهریه و مفهوم توقیف اموال مهریه حاصل شود. این درک پایه و اساس هر اقدام حقوقی بعدی را تشکیل می دهد و به زوجه کمک می کند تا با دیدی بازتر، تصمیم گیری کند.

مهریه چیست و چه زمانی قابل مطالبه است؟

مهریه، مالی است که بر اساس عقد نکاح و به محض جاری شدن صیغه عقد، به مالکیت زن در می آید و او می تواند هر زمان که بخواهد، آن را از همسرش مطالبه کند. این حق، هم یک پناهگاه اقتصادی و هم نمادی از احترام و تعهد در زندگی مشترک است. مهریه می تواند به دو صورت عندالمطالبه یا عندالاستطاعه تعیین شود. مهریه عندالمطالبه به این معنی است که زن هر زمان که بخواهد، می تواند آن را مطالبه کند و مرد مکلف به پرداخت آن است، بدون اینکه نیازی به اثبات توانایی مالی او باشد. در مقابل، مهریه عندالاستطاعه مشروط به توانایی مالی زوج است و زوجه تنها زمانی می تواند آن را مطالبه کند که ثابت شود زوج از توانایی مالی برای پرداخت آن برخوردار است. با این حال، صرف نظر از نوع مهریه، حق قانونی زوجه برای دریافت آن محفوظ است و او می تواند از طرق قانونی برای احقاق این حق خود اقدام کند.

مفهوم و هدف توقیف اموال در پرونده مهریه

توقیف اموال، که گاهی از آن با عنوان تأمین خواسته نیز یاد می شود، به معنای جلوگیری قانونی از هرگونه نقل و انتقال یا تصرف در اموال زوج است تا این اموال به عنوان تضمینی برای پرداخت مهریه باقی بمانند. این اقدام زمانی اهمیت مضاعف پیدا می کند که زوجه نگران باشد همسرش به محض اطلاع از درخواست مهریه، اقدام به انتقال اموال خود به نام دیگران کند تا از پرداخت دین فرار کند. هدف اصلی توقیف اموال بابت مهریه، حفظ حقوق زوجه و جلوگیری از چنین اقداماتی است. این کار اطمینان می دهد که در نهایت، اموالی برای اجرای حکم مهریه وجود خواهد داشت و زوجه در این مسیر تنها و بی دفاع نخواهد ماند.

مهم ترین تغییر در رویه توقیف اموال (بخشنامه سال ۱۳۹۹)

در سال ۱۳۹۹، بخشنامه ای از سوی رئیس قوه قضاییه صادر شد که تغییرات اساسی در رویه توقیف اموال برای مهریه ایجاد کرد. پیش از این بخشنامه، زوجه می توانست مستقیماً از طریق دادگاه خانواده برای مطالبه مهریه و توقیف اموال اقدام کند. اما پس از این بخشنامه، رویه تغییر کرد و مراجعه به اداره ثبت اسناد و املاک به عنوان گام اول، الزامی شد. بر این اساس، دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و دادگاه های خانواده تا زمانی که زوجه گواهی عدم امکان وصول مهریه از طریق اداره ثبت را ارائه ندهد، از پذیرش مستقیم دادخواست مطالبه مهریه و توقیف اموال ممنوع شده اند. این تغییر، اگرچه ممکن است در نگاه اول مسیری طولانی تر به نظر برسد، اما با هدف تسریع در وصول مهریه در مواردی که اموال قابل شناسایی و توقیف هستند، طراحی شده است.

بخشنامه سال ۱۳۹۹ رئیس قوه قضاییه، مراجعه به اداره ثبت اسناد و املاک را به عنوان گام اول و اجباری برای توقیف اموال مهریه تعیین کرده است.

مراحل توقیف اموال برای مهریه از طریق اداره ثبت اسناد و املاک

با توجه به بخشنامه جدید، اولین قدم برای توقیف اموال برای مهریه، مراجعه به اداره ثبت اسناد و املاک است. این مسیر دارای مراحل مشخصی است که آگاهی از آن ها برای هر زوجه ای که قصد مطالبه مهریه را دارد، ضروری است.

مرحله ۱: مراجعه به دفترخانه ثبت عقد نکاح

مسیر مطالبه مهریه و توقیف اموال، از همان جایی آغاز می شود که عقد نکاح جاری شده است؛ یعنی دفترخانه. زوجه باید با در دست داشتن مدارک شناسایی خود (شناسنامه و کارت ملی) و سند ازدواج، به دفترخانه رسمی ازدواج و طلاقی که در آنجا عقد نکاح به ثبت رسیده، مراجعه کند. در این مرحله، زوجه باید درخواست صدور اجراییه مهریه را مطرح کند. سردفتر پس از بررسی مدارک و اطمینان از صحت درخواست، اجراییه را صادر کرده و آن را به آخرین نشانی تعیین شده برای زوج در سند ازدواج ابلاغ می کند. سپس زوجه با یک نسخه از این اجراییه و رسید ابلاغ آن، به اداره ثبت مربوطه برای تشکیل پرونده هدایت می شود.

مرحله ۲: تشکیل پرونده در اداره اجرای ثبت

پس از دریافت اجراییه از دفترخانه، گام بعدی مراجعه به اداره اجرای ثبت اسناد و املاک است. زوجه باید اجراییه صادرشده، قبض ارسال ابلاغیه برای زوج و سایر اسناد و مدارک لازم را به واحد اجرای ثبت تحویل دهد. در این مرحله، پرونده ای برای مطالبه مهریه تشکیل می شود. اداره ثبت، یک نسخه از اجراییه را به صورت رسمی به زوج ابلاغ می کند و به او مهلت ۱۰ روزه قانونی می دهد تا نسبت به پرداخت مهریه یا معرفی مالی برای پرداخت آن اقدام کند. این مهلت بسیار حیاتی است، چرا که پس از انقضای آن، زوجه می تواند درخواست توقیف اموال را ارائه دهد.

مرحله ۳: درخواست توقیف اموال توسط زوجه

اگر زوج در مهلت ۱۰ روزه قانونی، مهریه را پرداخت نکند یا مالی را برای پرداخت معرفی نکند، زوجه می تواند به اداره اجرای ثبت مراجعه کرده و درخواست توقیف اموال وی را مطرح کند. در این مرحله، نقش زوجه در معرفی اموال زوج بسیار مهم است. او می تواند اموالی مانند ملک، خودرو، حساب بانکی، سهام، یا هر مال منقول و غیرمنقول دیگری که از زوج سراغ دارد را به اداره ثبت معرفی کند. اداره ثبت پس از دریافت درخواست، اقدامات لازم را برای شناسایی و توقیف اموال بابت مهریه آغاز می کند. این اقدامات شامل مکاتبه با ادارات مختلف مانند اداره راهنمایی و رانندگی برای توقیف خودرو، بانک ها برای توقیف حساب بانکی، اداره ثبت اسناد و املاک برای توقیف ملک، و سازمان بورس برای توقیف سهام است. هرچه زوجه اطلاعات دقیق تری از اموال زوج داشته باشد، فرآیند توقیف سریع تر و مؤثرتر خواهد بود.

زمان بندی و شرایط کلیدی در اداره ثبت

فرآیند توقیف اموال در اداره ثبت دارای زمان بندی مشخصی است که آگاهی از آن می تواند از سردرگمی ها جلوگیری کند:

• مهلت ۲ ماهه برای شناسایی و توقیف: اداره ثبت موظف است ظرف مدت دو ماه از تاریخ ثبت درخواست توقیف اموال، نسبت به شناسایی و توقیف اموال شوهر برای مهریه اقدام کند. اگر در این مدت، اداره ثبت نتواند اموالی را شناسایی و توقیف کند، زوجه می تواند به مرحله بعدی (مراجعه به دادگاه) برود.
• مهلت ۶ ماهه برای اجرای سند و وصول مهریه: علاوه بر مهلت شناسایی، اداره ثبت ۶ ماه فرصت دارد تا پس از توقیف اموال، نسبت به اجرای سند ازدواج و وصول مهریه از محل اموال توقیف شده اقدام کند.
• اخذ گواهی عدم امکان وصول مهریه از طریق ثبت: اگر اداره ثبت ظرف مدت دو ماه اموالی را شناسایی و توقیف نکند، یا ظرف مدت شش ماه نتواند مهریه را از محل اموال توقیف شده وصول کند، زوجه می تواند با اخذ گواهی مربوطه از اداره اجرای ثبت، مبنی بر عدم امکان وصول مهریه از این طریق، برای مراجعه به دادگاه خانواده اقدام کند. این گواهی در واقع، مجوزی برای آغاز فرآیند حقوقی در دادگاه است.

مراحل توقیف اموال برای مهریه از طریق دادگاه خانواده

پس از طی مراحل در اداره ثبت و در صورت عدم موفقیت در وصول مهریه، نوبت به مراجعه به دادگاه خانواده می رسد. این مرحله نیز، خود دارای فرآیندهای حقوقی مشخصی است که نیازمند آگاهی و دقت است.

شرایط مراجعه به دادگاه: چه زمانی می توان پس از ثبت به دادگاه مراجعه کرد؟

مراجعه به دادگاه خانواده برای توقیف اموال بابت مهریه تنها پس از اتمام فرآیند در اداره ثبت و اخذ گواهی عدم امکان وصول مهریه از آن مرجع امکان پذیر است. این بدان معنی است که بدون داشتن گواهی مذکور، دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و دادگاه ها از پذیرش دادخواست مستقیم مطالبه مهریه خودداری خواهند کرد. این گواهی به نوعی مهر تأییدی است بر اینکه زوجه تمامی مراحل قانونی در اداره ثبت را طی کرده، اما به دلیل عدم شناسایی مال یا عدم توانایی در وصول آن، نیازمند پیگیری قضایی است.

مرحله ۱: ثبت دادخواست مطالبه مهریه و توقیف اموال در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

با در دست داشتن گواهی عدم امکان وصول از اداره ثبت، شناسنامه، کارت ملی و سند ازدواج، زوجه باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کند. در این دفاتر، دادخواست مطالبه مهریه و توقیف اموال برای مهریه ثبت می شود. تکمیل فرم دادخواست نیازمند دقت فراوان است و باید تمامی اطلاعات خواسته شده، از جمله میزان مهریه، مشخصات زوج و زوجه، و دلایل درخواست توقیف اموال، به درستی وارد شوند. در این مرحله، همچنین باید به نکاتی مانند ذکر دقیق تمامی اموال احتمالی زوج که از آن ها اطلاع دارید، توجه کرد تا دادگاه بتواند دستور تأمین خواسته را صادر کند.

مرحله ۲: تعیین مرجع رسیدگی (شورای حل اختلاف یا دادگاه خانواده)

پس از ثبت دادخواست، مرجع رسیدگی کننده بر اساس میزان مهریه تعیین می شود:

• اگر میزان مهریه زوجه تا ۲۰ میلیون تومان باشد، دادخواست به شورای حل اختلاف ارسال می شود. شورای حل اختلاف تلاش می کند تا از طریق صلح و سازش، طرفین را به توافق برساند و در صورت عدم توافق، رأی مقتضی را صادر می کند.
• اگر میزان مهریه بیش از ۲۰ میلیون تومان باشد، دادخواست برای رسیدگی به دادگاه خانواده ارسال می شود. دادگاه خانواده با توجه به پیچیدگی و میزان بالای مهریه، به صورت تخصصی تر به موضوع رسیدگی می کند.

این تفکیک مراجع، به دلیل حجم بالای پرونده ها و تخصصی تر شدن رسیدگی ها در قوه قضاییه است.

مرحله ۳: سیر مراحل دادرسی و صدور رأی

دادگاه خانواده پس از وصول دادخواست، اقدام به تعیین وقت دادرسی می کند و طرفین را برای حضور در جلسات دادگاه دعوت می نماید. در این جلسات، اظهارات زوجین شنیده می شود و مدارک و مستندات ارائه شده مورد بررسی قرار می گیرد. اگر زوجه پیش از برگزاری جلسه رسیدگی، درخواست توقیف اموال را مطرح کرده باشد، دادگاه می تواند به صورت فوری و بدون نیاز به حضور زوج، دستور تأمین خواسته را صادر کند تا اموال زوج توقیف شوند و از نقل و انتقال آن ها جلوگیری شود. پس از اتمام دادرسی، دادگاه رأی مطالبه مهریه را صادر می کند. این رأی، پس از گذشت ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ به شوهر در سامانه ثنا، یا در صورت تجدید نظرخواهی و صدور رأی قطعی از دادگاه تجدید نظر، قطعیت می یابد و قابل اجرا خواهد بود.

مرحله ۴: اجرای حکم دادگاه و توقیف اموال

پس از قطعی شدن رأی دادگاه مبنی بر مطالبه مهریه، زوجه می تواند برای اجرای حکم به واحد اجرای احکام دادگستری مراجعه کند. در این مرحله، اجراییه قضایی صادر می شود و به زوج ابلاغ می گردد تا نسبت به پرداخت مهریه اقدام کند. در صورتی که زوج از پرداخت خودداری کند یا مالی برای پرداخت معرفی نکند، اموالی که قبلاً به واسطه تأمین خواسته توقیف شده اند، یا اموال جدیدی که زوجه معرفی می کند، تحت نظر اجرای احکام قرار می گیرند. سپس، کارشناس رسمی دادگستری برای ارزش گذاری اموال توقیف شده اقدام می کند تا قیمت واقعی آن ها مشخص شود. این ارزش گذاری پایه و اساس مراحل بعدی، یعنی مزایده، خواهد بود.

انواع اموال قابل توقیف و مستثنیات دین

شناخت اموال قابل توقیف و همچنین آن دسته از اموالی که از شمول توقیف خارج هستند (مستثنیات دین)، برای زوجه و زوج به یک اندازه اهمیت دارد. این آگاهی به زوجه کمک می کند تا انتظارات واقع بینانه تری داشته باشد و زوج نیز از حقوق خود مطلع شود.

نحوه توقیف انواع خاص اموال:

اموال مختلفی می توانند برای توقیف مهریه معرفی شوند، که هر کدام فرآیند خاص خود را دارند:

1. توقیف ملک (آپارتمان، زمین، باغ): برای توقیف ملک، زوجه ابتدا باید اطلاعات دقیقی از ملک (شماره پلاک ثبتی، آدرس) به اداره ثبت یا اجرای احکام دادگاه ارائه دهد. سپس مکاتباتی با اداره ثبت اسناد و املاک صورت می گیرد تا استعلامات لازم انجام شود. در صورتی که ملک به نام زوج باشد، دستور توقیف صادر و به اداره ثبت اسناد ابلاغ می گردد تا از هرگونه نقل و انتقال آن جلوگیری شود. این فرآیند برای ملک های سنددار نسبتاً ساده تر است، اما برای ملک های قولنامه ای پیچیدگی های بیشتری دارد و ممکن است نیاز به اثبات مالکیت زوج از طریق شهادت شهود یا سایر اسناد باشد.
2. توقیف خودرو: توقیف خودرو نیز با ارائه اطلاعات دقیق خودرو (شماره پلاک، مدل، رنگ) به مراجع قضایی یا ثبت آغاز می شود. سپس نامه ای به راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی ارسال می گردد تا از طریق فک پلاک و توقیف فیزیکی خودرو، از هرگونه نقل و انتقال آن جلوگیری شود. در نهایت، خودرو به پارکینگ منتقل شده و برای مزایده آماده می شود.
3. توقیف حساب بانکی: برای توقیف حساب بانکی بابت مهریه، زوجه باید اطلاعات حساب های بانکی زوج (شماره حساب، نام بانک، شماره شبا) را به مرجع قانونی ارائه دهد. حتی اگر اطلاعات دقیق حساب در دسترس نباشد، با استعلام از بانک مرکزی یا بانک های اصلی، می توان به موجودی حساب های زوج دست پیدا کرد. سپس دستور توقیف موجودی حساب صادر شده و به بانک مربوطه ابلاغ می گردد.
4. توقیف حقوق و مزایای استخدامی: در صورتی که زوج شاغل باشد، بخشی از حقوق و مزایای استخدامی او قابل توقیف است. بر اساس قانون، یک سوم حقوق کارمندان و بازنشستگان و یک چهارم حقوق کارگران برای پرداخت مهریه قابل توقیف است. برای این منظور، نامه ای از سوی اجرای احکام به اداره یا سازمان محل کار زوج ارسال می شود و کارفرما موظف است ماهانه مبلغ تعیین شده را به حساب دادگستری یا زوجه واریز کند.
5. توقیف سهام، اوراق بهادار و سایر اموال منقول و غیرمنقول: سهام و اوراق بهادار از طریق مکاتبه با سازمان بورس و اوراق بهادار یا شرکت سپرده گذاری مرکزی، و سایر اموال منقول (مانند لوازم منزل لوکس، طلا و جواهرات) و غیرمنقول (مانند مغازه، سوله) نیز با معرفی به اجرای احکام و طی فرآیند کارشناسی و توقیف فیزیکی، قابل توقیف هستند.

اموال غیرقابل توقیف (مستثنیات دین):

بر اساس قانون، برخی از اموال زوج، حتی در صورت وجود بدهی مهریه، از توقیف مصون هستند. این اموال که به آن ها «مستثنیات دین» گفته می شود، برای ادامه حداقل زندگی متعارف و حفظ کرامت انسانی زوج ضروری هستند. شناخت این موارد بسیار مهم است:

• مسکن مورد نیاز زوج و افراد تحت تکفل او: خانه ای که زوج در آن زندگی می کند و متناسب با نیاز او و خانواده اش باشد، قابل توقیف نیست.
• اثاثیه مورد نیاز زندگی: لوازم ضروری منزل مانند یخچال، گاز، تلویزیون، و… که برای زندگی متعارف ضروری هستند.
• ابزار و وسایل کار و تحصیل: ابزارآلات و وسایل ضروری برای کسب درآمد یا ادامه تحصیل زوج و افراد تحت تکفل او.
• کتب و ابزارهای علمی و تحقیقاتی: در صورتی که زوج اهل علم و تحقیق باشد.
• خوراک و پوشاک ضروری: مواد غذایی و لباس مورد نیاز برای یک ماه.
• مبلغی که در صورت عدم اشتغال در ایام بازداشت، برای گذران زندگی خانواده اش ضرورت دارد.

آگاهی از این مستثنیات هم برای زوجه (تا از درخواست های غیرممکن پرهیز کند) و هم برای زوج (تا از حقوق خود دفاع کند) ضروری است. تعیین مصداق مستثنیات دین گاهی محل اختلاف می شود و نیاز به نظر قاضی یا کارشناس دارد.

پس از توقیف اموال برای مهریه چه باید کرد؟

توقیف اموال، نقطه پایانی فرآیند مطالبه مهریه نیست، بلکه آغازی برای مراحل بعدی است که به وصول مهریه از محل اموال توقیف شده منجر می شود. این مراحل نیز دارای پیچیدگی ها و نکات حقوقی خاص خود هستند.

ارزش گذاری اموال توقیف شده

پس از اینکه اموال زوج شناسایی و توقیف شدند، گام بعدی ارزش گذاری دقیق آن ها است. این کار توسط کارشناس رسمی دادگستری صورت می گیرد. کارشناس با توجه به نوع مال (ملک، خودرو، سهام و…)، وضعیت بازار، و سایر عوامل مؤثر، قیمت واقعی و روز مال را تعیین می کند. هدف از این ارزش گذاری، تعیین قیمت پایه برای مزایده و اطمینان از فروش مال به قیمتی عادلانه است تا حقوق زوجه به درستی احقاق شود و در عین حال، به زوج نیز ظلم نشود. زوجه باید هزینه های کارشناسی را پرداخت کند، اما این مبلغ معمولاً از محل فروش مال به او بازگردانده می شود.

مراحل مزایده اموال توقیف شده

پس از ارزش گذاری، نوبت به مراحل مزایده اموال توقیف شده می رسد. مزایده به معنای فروش عمومی مال به بالاترین پیشنهاد قیمت است. اجرای احکام دادگستری یا اداره ثبت، زمان و مکان برگزاری مزایده را از طریق آگهی عمومی (معمولاً در روزنامه های کثیرالانتشار یا سایت های رسمی) اطلاع رسانی می کند. در این آگهی، مشخصات مال، قیمت پایه (که توسط کارشناس تعیین شده)، و شرایط شرکت در مزایده اعلام می شود. در روز مزایده، متقاضیان خرید مال، پیشنهاد قیمت خود را ارائه می دهند و مال به کسی که بالاترین قیمت را پیشنهاد داده باشد، فروخته می شود. زوجه نیز می تواند در مزایده شرکت کند و در صورت تمایل، خود مال را با قیمت پایه یا بالاتر از آن، به نام خود کند.

نحوه وصول مهریه از محل فروش اموال

پس از برگزاری مزایده و فروش مال توقیف شده، وجه حاصل از فروش به حساب اجرای احکام یا اداره ثبت واریز می شود. سپس، مهریه زوجه، بر اساس حکم قطعی دادگاه یا اجراییه ثبت، از محل این وجوه پرداخت می شود. اگر مبلغ حاصل از فروش اموال، بیش از میزان مهریه باشد، مازاد آن به زوج بازگردانده می شود. اما اگر مبلغ فروش برای پرداخت کل مهریه کفایت نکند، زوجه می تواند برای باقیمانده مهریه، مجدداً درخواست شناسایی و توقیف اموال بابت مهریه را مطرح کند یا در صورت عدم دسترسی به اموال دیگر، زوج را برای پرداخت باقیمانده مهریه، تحت پیگیری قانونی (مانند جلب) قرار دهد. این فرآیند ادامه می یابد تا کل مهریه وصول شود یا از طریق اعسار زوج، تقسیط گردد.

نکات حقوقی مهم و سوالات متداول

در مسیر پرپیچ و خم مطالبه و توقیف اموال برای مهریه، برخی نکات حقوقی وجود دارند که می توانند مسیر را روشن تر کرده و به زوجه کمک کنند تا با آگاهی بیشتری گام بردارد. در این بخش، به مهم ترین این نکات و پرسش های رایج پرداخته می شود.

۱. آیا می توان همزمان با درخواست مهریه، درخواست توقیف اموال داد؟ (تفاوت تأمین خواسته دادگاهی و توقیف ثبت)

بله، امکان درخواست توقیف اموال به صورت همزمان با مطالبه مهریه وجود دارد، اما مسیر و شیوه آن متفاوت است. همانطور که پیشتر گفته شد، بر اساس بخشنامه ۱۳۹۹، ابتدا باید به اداره ثبت مراجعه شود. در اداره ثبت، پس از درخواست اجراییه و گذشت مهلت ۱۰ روزه و عدم پرداخت زوج، زوجه می تواند درخواست توقیف اموال را مطرح کند. اما در دادگاه، این اقدام تحت عنوان تأمین خواسته مطرح می شود. تأمین خواسته، در واقع یک اقدام پیشگیرانه است که زوجه می تواند همزمان با ثبت دادخواست مطالبه مهریه یا حتی پیش از آن (در شرایط فوری)، از دادگاه درخواست کند تا اموال زوج توقیف شوند. تفاوت اصلی اینجاست که تأمین خواسته دادگاهی معمولاً سریع تر انجام می شود و می تواند قبل از تشکیل جلسه دادرسی نیز صادر گردد، اما نیازمند ارائه تضمین (معمولاً یک وثیقه) از سوی زوجه است، مگر اینکه مهریه حال (عندالمطالبه) و مستند به سند رسمی باشد که در این صورت نیازی به تضمین نیست. این در حالی است که توقیف از طریق ثبت، بدون نیاز به تضمین است اما باید مراحل ابلاغ و مهلت های قانونی را طی کند.

۲. محدودیت ۱۱۰ سکه در توقیف اموال برای مهریه: نحوه اعمال و تأثیر آن

یکی از مهم ترین محدودیت ها در توقیف اموال برای مهریه، مربوط به سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی است. بر اساس قانون، زوج تنها تا میزان ۱۱۰ سکه از مهریه (یا معادل ریالی آن) در صورت عدم توانایی در پرداخت، زندانی می شود. این بدان معناست که برای مهریه هایی که بیشتر از ۱۱۰ سکه هستند، زوج تنها تا این سقف مشمول مجازات حبس عدم پرداخت می شود. با این حال، باید توجه داشت که این محدودیت تنها در مورد مجازات حبس است و حقوق زوجه برای مطالبه و توقیف تمامی میزان مهریه، حتی بالای ۱۱۰ سکه، محفوظ است. به عبارت دیگر، دادگاه حکم به پرداخت کل مهریه صادر می کند و زوجه می تواند برای وصول تمامی آن (بالای ۱۱۰ سکه) از طریق توقیف و مزایده اموال زوج اقدام کند، اما زوج تنها برای ۱۱۰ سکه اول در معرض مجازات حبس قرار می گیرد و برای مابقی، در صورتی که اموالی نداشته باشد، دادخواست اعسار او پذیرفته می شود.

۳. امکان ارائه دادخواست اعسار (تقسیط مهریه) توسط زوج پس از توقیف اموال

حتی پس از توقیف اموال زوج، او همچنان می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه دهد. اعسار به معنای ناتوانی مالی زوج از پرداخت یکجای مهریه است. اگر دادگاه اعسار زوج را بپذیرد، حکم به تقسیط مهریه صادر می کند. در این حالت، زوج موظف می شود مهریه را به صورت اقساط ماهانه (معمولاً یک پیش قسط و سپس اقساط دیگر) پرداخت کند. پذیرش اعسار می تواند بر روند توقیف اموال بابت مهریه نیز تأثیر بگذارد. اگر اموال توقیف شده به اندازه ای نباشند که کل مهریه را پوشش دهند و زوج نیز اعسارش ثابت شود، باقیمانده مهریه به صورت اقساطی وصول خواهد شد. لازم به ذکر است که دادخواست اعسار معمولاً توسط زوج همزمان با ابلاغ اجراییه مهریه یا پس از آن مطرح می شود تا از پرداخت یکجای مهریه یا پیامدهای قانونی آن جلوگیری کند.

۴. مدت زمان کلی فرآیند توقیف اموال چقدر است؟

مدت زمان کلی فرآیند توقیف اموال مهریه به عوامل متعددی بستگی دارد و نمی توان یک زمان دقیق برای آن تعیین کرد. این عوامل شامل موارد زیر هستند:

• مراحل در اداره ثبت: شامل زمان ابلاغ اجراییه، مهلت ۱۰ روزه زوج، و مهلت ۲ ماهه برای شناسایی و توقیف اموال توسط ثبت. در صورت عدم موفقیت، مهلت ۶ ماهه برای وصول.
• مراحل دادرسی در دادگاه: شامل زمان تشکیل پرونده، تعیین وقت رسیدگی، جلسات دادگاه، صدور رأی و قطعی شدن آن (که می تواند با تجدیدنظرخواهی طولانی تر شود).
• شناسایی و توقیف اموال: میزان همکاری زوجه در معرفی اموال، پیچیدگی شناسایی اموال (مانند اموال پنهان یا سهام)، و همکاری دستگاه های اجرایی.
• مراحل اجرا و مزایده: شامل کارشناسی اموال، آگهی مزایده، و زمان برگزاری مزایده.

به طور کلی، این فرآیند می تواند از چند ماه تا حتی چند سال به طول بینجامد. صبر و پیگیری مستمر، همراه با مشاوره حقوقی، در این مسیر بسیار مهم است.

۵. هزینه های مربوط به توقیف اموال مهریه (هزینه دادرسی، کارشناسی، اجرا)

مطالبه مهریه و توقیف اموال مستلزم پرداخت هزینه هایی است که زوجه باید از آن ها آگاه باشد:

• هزینه دادرسی: این هزینه بر اساس میزان مهریه و درصدی از آن محاسبه می شود و باید هنگام ثبت دادخواست به دادگاه پرداخت گردد. (البته، در مرحله ثبت، نیازی به پرداخت این هزینه نیست).
• هزینه کارشناسی: در صورتی که اموالی برای توقیف معرفی شود، کارشناس رسمی دادگستری برای ارزش گذاری آن ها تعیین می شود که مستلزم پرداخت حق الزحمه کارشناسی است.
• هزینه های اجرا: شامل هزینه های مربوط به آگهی مزایده، حق الاجرا و سایر هزینه های اجرایی است.

این هزینه ها در ابتدا توسط زوجه پرداخت می شوند، اما در صورت موفقیت در وصول مهریه، معمولاً از محل فروش اموال توقیف شده به او بازگردانده می شوند. در صورت عدم توانایی مالی زوجه، امکان درخواست اعسار از پرداخت هزینه های دادرسی نیز وجود دارد.

۶. چه زمانی توقیف اموال رفع می شود؟

توقیف اموال در چند حالت ممکن است رفع شود:

• پرداخت کامل مهریه: اصلی ترین حالت رفع توقیف، زمانی است که زوج تمامی مهریه یا اقساط آن را به طور کامل پرداخت کرده و دین خود را ادا نماید.
• پذیرش اعسار و تقسیط مهریه: در صورتی که دادخواست اعسار زوج پذیرفته شود و مهریه تقسیط گردد، توقیف اموال ممکن است تا سقف تعیین شده برای اقساط یا تا زمان پرداخت کامل پیش قسط و اقساط، ادامه یابد. در برخی موارد، با تضمین مناسب، توقیف رفع می شود.
• سازش طرفین: اگر زوجه و زوج به توافق و سازش برسند (مثلاً زوجه بخشی از مهریه را ببخشد یا به روش دیگری توافق کنند)، توقیف اموال بر اساس این توافق رفع خواهد شد.
• عدم پیگیری زوجه: اگر زوجه پس از توقیف، مراحل قانونی را در مدت زمان مقرر پیگیری نکند، ممکن است به دلیل ترک دعوی، توقیف خود به خود رفع شود.

۷. نقش وکیل و مشاوره حقوقی تخصصی در فرآیند توقیف اموال مهریه

با توجه به پیچیدگی های حقوقی، مراحل مختلف، و تغییرات قانونی (مانند بخشنامه سال ۱۳۹۹)، حضور وکیل یا حداقل بهره مندی از مشاوره حقوقی تخصصی در فرآیند توقیف اموال برای مهریه، بسیار حائز اهمیت است. یک وکیل متخصص می تواند:

• زوجه را در تمامی مراحل راهنمایی کند.
• مدارک لازم را تهیه و تنظیم کند.
• دادخواست ها را به درستی تنظیم کند.
• در جلسات دادگاه حاضر شود و از حقوق زوجه دفاع کند.
• فرآیند شناسایی و توقیف اموال را تسریع بخشد.
• با چالش های احتمالی (مانند انتقال صوری اموال توسط زوج یا درخواست اعسار) مقابله کند.

مشاوره حقوقی تخصصی به زوجه کمک می کند تا از اشتباهات احتمالی جلوگیری کرده و با اطمینان بیشتری، مسیر پرچالش مطالبه مهریه را طی کند.

۸. آیا اموال مشترک زوجین قابل توقیف است؟

در صورتی که زوج و زوجه به صورت مشترک، مالی را دارا باشند (مانند خانه ای که سند آن به نام هر دو نفر است)، توقیف تمام آن مال برای مهریه امکان پذیر نیست. تنها سهم زوج از آن مال مشترک، قابل توقیف است. به عنوان مثال، اگر خانه مشترک باشد، نیمی از آن (سهم زوج) قابل توقیف خواهد بود. در چنین مواردی، پس از توقیف سهم زوج و فروش آن از طریق مزایده، اگر شخص دیگری سهم زوج را خریداری کند، آن شخص با زوجه به عنوان شریک، در مالکیت آن مال مشترک خواهد شد. این موضوع می تواند پیچیدگی هایی در پی داشته باشد، به همین دلیل، در مورد اموال مشترک، مشورت با وکیل حقوقی توصیه می شود.

نتیجه گیری

مطالبه مهریه و توقیف اموال برای مهریه، فرآیندی پیچیده، چندمرحله ای و گاه طولانی است که نیازمند آگاهی کامل از قوانین، صبر و پیگیری مستمر است. بخشنامه سال ۱۳۹۹ قوه قضاییه، مسیر این مطالبه را تغییر داده و مراجعه به اداره ثبت را به عنوان گام اول الزامی کرده است. این تغییر، اگرچه ممکن است در ابتدا کمی زمان بر به نظر برسد، اما با هدف نظم دهی و تسریع در وصول مهریه در مواردی که اموال قابل شناسایی هستند، اعمال شده است.

در این مسیر، هر گامی که برداشته می شود، چه در اداره ثبت، چه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و چه در دادگاه خانواده، اهمیت خاص خود را دارد. از تعریف دقیق مهریه و چگونگی مطالبه آن گرفته تا شناسایی انواع اموال قابل توقیف و درک مستثنیات دین، همه و همه جزئیاتی هستند که می توانند سرنوشت مطالبه مهریه را تغییر دهند. همچنین، آگاهی از نکات کلیدی مانند محدودیت ۱۱۰ سکه، امکان درخواست اعسار توسط زوج، و هزینه های مربوط به این فرآیند، به زوجه کمک می کند تا با انتظارات واقع بینانه و آمادگی کامل، این راه را طی کند.

در نهایت، تأکید بر این نکته ضروری است که در مواجهه با چنین پرونده های حقوقی حساس و پرچالش، دریافت مشاوره حقوقی تخصصی و بهره مندی از خدمات یک وکیل مجرب، نه تنها می تواند فرآیند را تسهیل کند، بلکه از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری کرده و به زوجه در احقاق کامل و مؤثر حقوق قانونی خود یاری رساند. با آگاهی و اطمینان، می توان این مسیر را با موفقیت پشت سر گذاشت و به حق قانونی خود دست یافت.