چرا ترمووود برای دور استخر گزینه مناسبی نیست؟ (کالبدشکافی معایب چوب طبیعی)
تصور کنید ظهر یک روز گرم تابستانی است؛ از آب خنک استخر بیرون میآیید و پایتان را روی کفی چوبی میگذارید. انتظار دارید گرمایی مطبوع و حسی لوکس را تجربه کنید، اما ناگهان تیزی یک تراشه چوب (Sliver) در پایتان فرو میرود یا بدتر از آن، روی سطح لزج و لیز کفپوش تعادل خود را از دست میدهید. این سناریو، کابوسی است که متاسفانه بسیاری از ویلاداران که فریب ظاهر زیبای کاتالوگهای ترمووود (Thermowood) را خوردهاند، با آن دست و پنجه نرم میکنند.
به عنوان مشاور پروژههای ساختمانی با بیش از ۱۵ سال تجربه در وب فارسی و صنعت ساختمان، بارها دیدهام که کارفرمایان بودجههای سنگینی را صرف خرید بهترین گرید ترمووود (حتی برندهای فنلاندی مثل Lunawood) برای حاشیه استخر میکنند، اما پس از گذشت تنها دو فصل زمستان و تابستان، با سطحی خاکستری، ترکخورده و خطرناک مواجه میشوند. درست است که ترمووود فرآوری شده است، اما بیایید صادق باشیم: چوب، چوب است و آب، دشمن دیرینه آن. در این مقاله تخصصی، بدون تعارف و با تکیه بر اصول مهندسی، دلایل فنی رد شدن ترمووود برای فضاهای خیس (Wet Zones) را بررسی میکنیم.
| چالش اصلی | رفتار ترمووود در محیط استخر | پیامد نهایی برای کاربر |
|---|---|---|
| جذب رطوبت | جذب آب و تورم در سطح سلولی (حتی با وجود عملیات حرارتی) | ترک خوردن، تاب برداشتن و دفرمه شدن پروفیلها |
| ایمنی سطح | رشد جلبک و قارچ در خلل و فرج چوب | ایجاد سطح بسیار لغزنده (Slippery) و خطر سقوط |
| سلامت فیزیکی | جدا شدن الیاف چوب در اثر خشک و خیس شدن مداوم | فرو رفتن تراشه چوب (تلیشه) در پای برهنه کودکان |
| تغییر رنگ | تجزیه لیگنین چوب توسط اشعه UV و کلر آب | تبدیل رنگ قهوهای زیبا به خاکستری مرده در کمتر از ۶ ماه |
| هزینه نگهداری | شسته شدن روغن محافظ توسط آب کلردار استخر | نیاز به سنبادهزنی و روغنکاری پرهزینه هر ۶ ماه یکبار |
۱. توهم ضد آب بودن: جنگ بیپایان سلولز و مولکول آب
اولین و بزرگترین دروغی که ممکن است بشنوید این است: “ترمووود ضد آب است”. بیایید علمی صحبت کنیم. فرآیند ترمو کردن (Thermally Modifying)، با پختن چوب در دمای بالا، صمغها را خارج کرده و میزان جذب آب را “کاهش” میدهد، اما آن را به صفر نمیرساند.
ساختار اسفنجی چوب
چوب ماهیتی آونددار دارد. حتی بهترین نوع ترمووود نیز دارای تخلخل است. در محیط دور استخر، چوب در معرض سختترین شرایط ممکن قرار دارد: چرخه خیس و خشک شدن مداوم (Wet-Dry Cycle).
هنگامی که آب روی چوب میریزد، سلولهای سطحی آب را جذب کرده و منبسط میشوند. سپس آفتاب داغ میتابد و آب تبخیر شده، چوب منقبض میشود. این انبساط و انقباض مداوم در سطح میکروسکوپی، باعث گسستگی بافت چوب میشود. نتیجه چیست؟ ترکهای مویی (Micro-cracks) که به مرور عمیق شده و نه تنها ظاهر کار را زشت میکنند، بلکه محلی برای تجمع آلودگی میشوند.
واکنش شیمیایی با آب کلردار
آب استخر آب معمولی نیست؛ حاوی کلر، نمک و مواد شیمیایی متعادلکننده pH است. این مواد شیمیایی حلالهای قدرتمندی برای “لیگنین” (چسب طبیعی که سلولهای چوب را کنار هم نگه میدارد) هستند. ترمووود در برابر آب باران مقاومت نسبی دارد، اما در برابر آب شیمیایی استخر، ساختار سطحی آن به سرعت تخریب شده و حالتی پشممانند پیدا میکند.
۲. ایمنی زیر سوال: خطر جانی در منطقه مرطوب
در طراحی فضای استخر، ایمنی اولویت شماره یک است، بالاتر از زیبایی. استفاده از ترمووود در این منطقه، قمار روی سلامتی شناگران است.
خطر لغزندگی (Slippery Hazard)
چوب طبیعی، بستری عالی برای رشد میکروارگانیسمهاست. حتی اگر چوب ترمو شده باشد، رطوبت دائمی و سایه ایجاد شده در بافت چوب، محیطی ایدهآل برای رشد “بیوفیلم” (لایهای نازک از باکتری و جلبک) فراهم میکند. این لایه لزج، سطح چوب را به شدت لغزنده میکند.
تصور کنید کودکی با هیجان دور استخر میدود؛ روی سنگ یا چوب پلاست شیاردار (Brushed WPC)، اصطکاک کافی وجود دارد. اما روی ترمووود خیس که لایهای از بیوفیلم روی آن را گرفته، اصطکاک نزدیک به صفر است. سقوط روی لبه سنگی استخر میتواند فاجعهآفرین باشد.
خطر تلیشه و تراشه (Splinters)
هیچ چیز دردناکتر از فرو رفتن یک تراشه چوب در پای خیس و نرم نیست. همانطور که گفته شد، چرخه خیس و خشک شدن باعث بلند شدن الیاف سطح چوب میشود. ترمووود برخلاف چوب پلاست، متریالی همگن نیست و دارای بافت جهتدار است. با گذشت زمان (حتی یک سال)، سطح چوب زبر شده و تراشههای تیز از آن جدا میشوند. این یعنی شما دیگر نمیتوانید با خیال راحت و با پای برهنه دور استخر خود قدم بزنید.
۳. هزینههای پنهان نگهداری: چاه ویل بودجه
فروشنده ترمووود به شما قیمت خرید و نصب را میدهد، اما معمولاً درباره “هزینه مالکیت” سکوت میکند. بیایید داستان واقعی یکی از مشتریانم را برایتان بازگو کنم.
آقای تهرانی برای ویلای کردان خود، ۳۰۰ متر دور استخر را با ترمووود درجه یک پوشاند. سال اول همه چیز عالی بود. اما سال بعد تماس گرفت و گفت چوبها سفید شدهاند و لکههای سیاه روی آنها دیده میشود.
مشکل اینجا بود: روغنهای محافظ (Coatings) که روی ترمووود زده میشوند، برای آب و هوای عادی طراحی شدهاند. آب کلردار استخر و تابش UV شدید (که از سطح آب هم بازتاب میشود)، این روغن را در کمتر از ۴ ماه تجزیه میکنند.
برای حفظ زیبایی ترمووود دور استخر، شما باید:
- هر ۶ ماه یکبار کل سطح را با دستگاه مخصوص شستشو دهید.
- سطح را سنباده بزنید تا لایه آسیبدیده و تراشهها حذف شوند.
- از روغنهای بسیار گرانقیمت و مقاوم در برابر آب (Marine Grade) استفاده کنید.
این پروسه نه تنها هزینه مالی سنگینی دارد، بلکه باعث میشود استخر شما چندین روز در سال غیرقابل استفاده باشد. در مقابل، متریالهای جایگزین مانند چوب پلاست، عملاً “Maintenance Free” (بدون نیاز به نگهداری) هستند.
۴. بحث زیستمحیطی و پایداری
شاید تعجب کنید، اما استفاده از ترمووود دور استخر حتی از نظر زیستمحیطی هم توجیه ندارد. اگرچه چوب مادهای طبیعی است، اما وقتی مجبور باشید سالانه لیترها روغن شیمیایی و مواد شوینده قوی روی آن بریزید تا زنده بماند، عملاً خاک اطراف استخر و آبهای زیرزمینی را آلوده میکنید. این روغنها در نهایت با آب باران یا سرریز استخر شسته شده و وارد باغچه میشوند.
۵. راه حل چیست؟ جایگزینهای هوشمندانه
اگر ظاهر چوب را دوست دارید اما معایب آن را نمیخواهید، تکنولوژی پاسخ شما را داده است: چوب پلاست (WPC – Wood Plastic Composite).
چرا چوب پلاست پادشاه دور استخر است؟
- ضد آب واقعی: پلاستیک آب جذب نمیکند. نقطه سر خط.
- ضد لغزش (Anti-Slip): پروفیلهای چوب پلاست با سطح برسخورده (Brushed) یا امباس عمیق تولید میشوند که اصطکاک بسیار بالایی حتی در حالت خیس ایجاد میکنند.
- بدون تراشه: ساختار خمیری و فشرده آن الیاف جداشونده ندارد. کاملاً ایمن برای پای برهنه.
- ثبات رنگ: اگرچه اندکی تغییر رنگ اولیه دارد، اما هرگز خاکستری و پوسیده نمیشود.
همچنین، سرامیکهای پرسلانی با طرح چوب (R11 Anti-slip) نیز گزینهای دیگر هستند، هرچند که گرمای چوب پلاست را ندارند و در صورت زمین خوردن، سطح سخت و خطرناکی محسوب میشوند.
نتیجهگیری: احساسات را کنار بگذارید، مهندسی فکر کنید
انتخاب متریال برای نمای ساختمان یا دکوراسیون داخلی شاید سلیقهای باشد، اما انتخاب متریال برای دور استخر یک تصمیم فنی و ایمنی است. ترمووود محصولی فوقالعاده برای نما، آلاچیق و دیوارپوش است، اما استفاده از آن در کفسازی دور استخر (Pool Decking)، اشتباهی استراتژیک است که نتیجهای جز هزینههای گزاف نگهداری، ظاهر ناخوشایند پس از یک سال و خطرات ایمنی برای خانواده به همراه نخواهد داشت.
هوشمندانهترین انتخاب، استفاده از متریالی است که برای “جنگ با آب” طراحی شده باشد، نه متریالی که تنها در برابر آب “مقاومت موقت” دارد. با انتخاب چوب پلاست باکیفیت، زیبایی طرح چوب را به همراه آرامش خیال و ایمنی تجربه کنید.
سوالات متداول (FAQ)
۱. آیا استفاده از لاک پلیاورتان روی ترمووود میتواند آن را برای دور استخر مناسب کند؟
خیر، و این یکی از بدترین کارهایی است که میتوان انجام داد. لاک پلیاورتان لایهای شیشهای روی چوب ایجاد میکند. وقتی رطوبت (که قطعاً راهی برای نفوذ پیدا میکند) وارد چوب شود، راه خروج نخواهد داشت و چوب از زیر میپوسد. همچنین لاک، سطح چوب را در حالت خیس بسیار لغزنده و خطرناک میکند و پس از مدتی پوستهپوسته میشود که ظاهر بسیار زشتی ایجاد میکند.
۲. اگر از ترمووودهای بسیار گرانقیمت فنلاندی (مثل Ash) استفاده کنیم چطور؟
ترمووود گونه عش (زبان گنجشک) تراکم بالاتری نسبت به کاج (Pine) دارد و دیرتر خراب میشود، اما در نهایت قوانین فیزیک بر آن هم حاکم است. جذب آب و تغییر رنگ در برابر UV و کلر همچنان رخ میدهد. شاید عمر مفید آن به جای ۲ سال، ۴ سال باشد، اما هزینهای که میپردازید ۳ برابر چوب پلاست است و همچنان نیاز به نگهداری دارد.
۳. چرا دور استخر برخی هتلهای لوکس خارجی از چوب استفاده شده است؟
در بسیاری از این پروژهها از چوبهای سخت استوایی (Hardwoods) مثل “ایپه” (Ipe) یا “تیک” (Teak) استفاده میشود که ذاتاً روغنی و بسیار متراکم هستند (و البته بسیار گران). با این حال، حتی این هتلها تیمهای نگهداری دائمی دارند که به صورت هفتگی به وضعیت چوبها رسیدگی میکنند. در ترمووودهای رایج بازار ایران، چنین مقاومتی وجود ندارد.