سیاست خارجی، خط قرمز تسویه حساب‌های سیاسی
علاوه بر مذاکرات هسته ای در وین که تکلیف نهایی شورای امنیت سازمان ملل را مشخص می کند، شاهد سفر وزیر امور خارجه کشورمان به عمان، قطر و چین و همچنین سفر رئیس جمهور به روسیه بوده ایم. سفرهای مختلف نشان می‌دهد که بازار رایزنی‌ها و چانه‌زنی‌های دیپلماتیک همچنان در سطح منطقه‌ای و جهانی داغ است و دولت ایران در بحبوحه بحران‌ها و چالش‌های داخلی و بین‌المللی برای حفظ و ارتقای منافع ملی تلاش می‌کند.
با این حال، با نگاهی به سفرها، مسیرها و تصمیمات اخیر وی، به نظر می رسد که تداومی در رویکرد سیاست خارجی کشور وجود دارد. در مذاکرات وین می بینیم که علیرغم اینکه تیم مذاکره کننده جدید ایران به دنبال ایجاد شرایط و توافقات جدید بود، در نهایت تصمیم گرفته شد که مذاکرات بر اساس توافقات انجام شده در 6 دور قبلی و حتی سایر طرف های مذاکره ادامه یابد. شورای امنیت سازمان ملل: سیستم تبادل پیام با ایالات متحده باید در صورت لزوم امکان مذاکره مستقیم با این کشور را فراهم کند. در عرصه منطقه ای، اگرچه مذاکرات با عربستان سعودی مانند گذشته ادامه دارد، اما عمان و قطر به عنوان کشورهای عربی همسایه که روابط نسبتاً دوستانه تری با ایران دارند، میزبان وزیر امور خارجه کشورمان بوده اند تا در صورت امکان کمک کنند. وضعیت نابسامان منطقه را باز کند. در سفر وی به چین، آغاز اجرای توافقنامه بیست و پنج ساله که پیش از این موضوع مذاکرات و مذاکرات نهایی بود، با همان شرایط و وضعیت قبلی اعلام شد.
به نظر نمی رسد که سفر رئیس جمهور مجارستان به روسیه هیچ نتیجه ملموسی به همراه نداشته باشد، این سفر تنها محل چند رایزنی بود. با این حال، این بی سابقه است و پوتین یک بار دیگر نشان داد که نه تنها تمایلی به برداشتن گام مثبتی در جهت منافع کشورمان ندارد، بلکه حتی در برخی موارد رئیس جمهور مجارستان نیز به آداب اولیه دیپلماتیک پایبند نیست. بی شرمانه سخنگوی دولت آمریکا سعی کنید گزینه توافق موقت با غرب را به ایران بفروشید!
بنابراین، اگرچه فضای سیاست خارجی کشور شلوغ و متضمن تغییرات بسیاری است، اما بررسی دستاوردها و نتایج، حس تداوم سیاست‌های ایران و مخالفان ایران را نشان می‌دهد. البته شباهت سیاست خارجی دولت قبل به دولت کنونی ایران به خودی خود بد نیست و حتی ممکن است نشانه یک رویکرد پخته، واقع بینانه و منطقی باشد. روابط خارجی؛ اما مایه تاسف است که برای برخی که بیشتر به منافع جناحی، گروهی و حتی فردی وابسته هستند تا منافع ملی، همین سیاست ها در صورت اجرای جناح مخالف، خیانت، میهن پرستی، وفاداری به غرب و …. .. در نظر گرفته می شد، اما اکنون که توسط جناح خودش مورد استفاده قرار می گیرد، در جهت هر عقلانی و منافع ملی تعبیر می شود.
البته در حال حاضر برخی از فعالان جناح مقابل خسته نشده اند و مسئولان فعلی کشورمان با بیان مشکلات و نقاط ضعف سفرهای خارجی سعی دارند با نشان دادن ناکارآمدی، ناآگاهی و بی تجربگی خود، دیپلمات ها و مذاکره کنندگان را تضعیف کنند. اعتماد به نفس نشان دهید. غافل از اینکه کشورهای رقیب و متخاصم در هر دو دوره (دولت قبل و دولت فعلی) با چشم تمام نظاره گر درگیری های درون گروهی و جناحی ما بوده اند، از این موضوع نهایت استفاده را می برند و این درگیری ها و خودزنی های داخلی را مشاهده می کنند. موقعیت آنها تقویت و افزایش شرایط ریاضتی و غیرمنطقی آن در مقابل ایران. معضلی که دودش مستقیماً به چشم ملت ایران می‌رود و بار فشار مضاعف را سنگین‌تر می‌کند.
در اینجا قابل تأمل است که باید یک بار برای همیشه مورد توافق قرار گیرد که با توجه به حساسیت خاص عرصه سیاست خارجی و تأثیرات گسترده آن بر منافع، امنیت، اقتصاد و معیشت کشور، این حوزه باید یک دستور سیاسی باشد و نه تبدیل به صحنه ای سیاسی و صحنه ای برای برنامه ها و بازی های جناحی.
کشور ما در سال‌های اخیر دچار تحریم‌ها و مشکلات بی‌سابقه‌ای بوده و هزینه زیادی برای مردم ایران داشته است. لذا رفع این تحریم های سرکوبگرانه و بازگشت کشور به مسیر طبیعی تعامل با دنیای خارج باید در اولویت فعلی مردم و همه دلسوزان کشور باشد. اگر نتوانیم در داخل در بسیاری از مسائل به ویژه در حوزه سیاست خارجی به نوعی اجماع گفتمانی برسیم، این امکان پذیر نخواهد بود. در شرایطی که موازنه قوا و سلسله مراتب در صحنه بین‌المللی از سال‌های اولیه انقلاب اسلامی تا حدودی تغییر کرده و اصل «نه شرقی نه غربی» با مشکلات داخلی مواجه شده است، باید با بیگانگان مشورت کرد. و بین خرد جامعه و بهترین و دلسوزترین کارشناسان و صاحب نظران از همه طیف های سیاسی در مورد جهت گیری ها و ابزارهای سیاست خارجی و نحوه ارتباط موفق با جهان و تدوین و تعریف اصولی که نیازهای ایران را برآورده کند، اجماع حاصل شود. جناحی بازی در سیاست خارجی را بخشید.
* استاد دانشگاه