به همین دلیل اختلاف اعراب و اسرائیل در محافل سیاسی مطرح شد و اسلام جایی در آن نداشت. در آن زمان بن گوریون، نظریه پرداز رژیم صهیونیستی، معتقد بود که کشورهای ترکیه، ایران و اتیوپی می توانند بخشی از محور و شرکای اصلی اسرائیل شوند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی شرایط تغییر کرد و جمهوری اسلامی ایران به عنوان آخرین حریف و دشمن اسرائیل ظاهر شد، این رژیم را به رسمیت نشناخته و تئوری های رژیم صهیونیستی را ناکام گذاشت. از این پس اختلاف اسرائیل و جهان اسلام بر سر مسئله فلسطین و آزادی قبله اول مسلمانان آشکار شد.
فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 فضای جدید و مناسب تری را برای رژیم صهیونیستی ایجاد کرد. کشورهایی که از اتحاد جماهیر شوروی سابق جدا شدند، اگرچه عمدتاً سکولار بودند و بر اساس مفاد قانون اساسی خود، کشورهای غیر مذهبی به حساب می آمدند، اما اکثریت جمعیت مسلمان داشتند. این به اسرائیل فرصت داد تا با این کشورها روابط برقرار کند و نشان می دهد که روابط خود را با کشورهای مسلمان تقویت کرده و با جهان اسلام مشکلی ندارد. بر این اساس اسرائیل یکی از اولین کسانی بود که استقلال آسیای مرکزی و قفقاز را به رسمیت شناخت و در اولین گام رابطه خود را با قزاقستان و جمهوری آذربایجان برقرار کرد و علاوه بر آن متحدان غیر عرب را در قفقاز به دست آورد. و در آسیای مرکزی، اسرائیل قصد دارد به جهانیان نشان دهد که در میان کشورهای مسلمان دوستانی وجود دارد.
رژیم اشغالگر قدس از مسیر ایجاد کشاورزی و مزارع نمونه و انتقال تجربه به کشورهای تازه استقلال یافته و با همین انگیزه به جمهوری آذربایجان. متعاقباً این رژیم در زمینه های مختلف از جمله تجارت، امنیت و مسائل فناوری اطلاعات در آذربایجان نفوذ پیدا کرد. با تشدید جنگ قره باغ، جمهوری آذربایجان مذاکراتی را با حدود 30 کشور از جمله آمریکا برای خرید تسلیحات آغاز کرد. با این حال، واشنگتن ضمن ابراز تمایل به همکاری تسلیحاتی با باکو، تأمین بخش قابل توجهی از تسلیحات مورد نیاز آذربایجان را به اسرائیل سپرد و آذربایجان را در قبال اسرائیل وساطت کرد. از این پس روابط نظامی جمهوری آذربایجان و اسرائیل تقویت شد و سپس رژیم اشغالگر خریدار نفت و گاز جمهوری آذربایجان شد و حدود یک ششم انرژی مورد نیاز خود را تامین کرد. در واقع آذربایجان سوخت ماشین‌های جنگی و گلوله‌هایی را که به قلب فلسطین و محور مقاومت اسرائیل اصابت کرده بود، تامین می‌کرد.
اسراییل با انتشار آمارهای کذب درصدد افزایش نفوذ خود در کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز از جمله جمهوری آذربایجان است. به عنوان مثال، این رژیم مدعی روابط نظامی 6 میلیارد دلاری با آذربایجان است در حالی که آمارهای رسمی نشان می دهد که حجم روابط اقتصادی آذربایجان و اسرائیل با احتساب فروش نفت و سایر مبادلات 6 میلیارد دلار است که این نیز به نظر نمی رسد. واقعی برخی از مقامات نظامی آذربایجان در جلسات خصوصی اعتراف کردند که سلاح هایی که اسرائیل در اختیار آنها قرار داده سلاح درجه یک نبوده و به ویژه نصب گنبد آهنین در جمهوری آذربایجان صرفاً یک وعده شکسته به آذربایجانی ها بوده است.
همچنین برای جمهوری آذربایجان استفاده از لابی یهودی در سطح بین المللی برای منزوی کردن لابی ارمنی از وضعیت جنگ قره باغ برای جمهوری آذربایجان مهم بود. به همین دلیل مقامات آذربایجان که از مدت ها قبل از نفوذ آمریکا و لابی یهودیان آگاه بودند، برای مقابله با لابی ارمنی، یکی از پایه های سیاست خارجی خود را بر آن پایه گذاشتند. تا حد امکان به یهودیان نزدیک شود. البته رویکرد ریاکارانه اسرائیل به آذربایجان و ارمنستان به تدریج انگیزه های صهیونیستی را در باکو مشکوک کرد. در زمانی که جنگ بین دو کشور بالا گرفته بود، اسرائیل همکاری اطلاعاتی و امنیتی با ارمنستان برقرار کرد و ارمنستان سفارت خود را در تل آویو باز کرد تا اسرائیل را از آذربایجان دور نگه دارد. این اتفاق زمانی رخ داد که آذربایجان هنوز سفارتی در اسرائیل نداشت و بر اساس راهکار فعلی، ارتباط دولت پاشینیان با رژیم اشغالگر قدس به صورت مخفیانه ادامه داشت که از چشم باکو پنهان نماند.
هدف دیگر از حضور رژیم صهیونیستی در کشورهای همسایه ایران به ویژه جمهوری آذربایجان، تخریب روابط ایران با این کشورها بود. در همین راستا، دستگاه تبلیغاتی اسرائیل در عرصه رسانه ای فعال شد، بارها اخبار جعلی و دیپلماسی عمومی خود را در راستای اسلام هراسی، ایران هراسی و شیعه هراسی فعال کرد. البته مقامات ایران و آذربایجان که روابط دو کشور را به لحاظ استراتژیک می بینند، از ترفندهای اسرائیل آگاه هستند و احتیاط های لازم را انجام می دهند. مقامات باکو از حساسیت های ایران آگاه هستند و بارها اعلام کرده اند که به رژیم صهیونیستی اجازه هیچ اقدامی علیه ایران نخواهند داد، اما در برخی موارد عوامل اسرائیلی با دور زدن مقامات امنیتی آذربایجان دست به اقداماتی زده اند که با واکنش مواجه شده است. طبیعی است که جمهوری اسلامی ایران تمامی تحرکات اسرائیل در محیط خود را به طور کامل رصد کرده و بارها در عمل نشان داده است که فعالیت های این رژیم در کشورهای همسایه را به دقت زیر نظر دارد.
نکته آخر اینکه اسرائیل عموماً اعلام می کند که رابطه تل آویو و باکو در حال تبدیل شدن به یک رابطه استراتژیک است. اما واقعیت این است که هیچ کشور مسلمانی نمی تواند با اسرائیل روابط راهبردی برقرار کند، زیرا این رژیم بزرگترین تهدید امنیتی در جهان اسلام است، قبله اول مسلمانان را اشغال کرده و هر روز جنایات جدیدی علیه مسلمانان انجام می دهد. بنابراین روابط باکو و تل آویو به رابطه راهبردی منجر نمی شود و تقویت دوستی ایران با همسایگان از جمله جمهوری آذربایجان، رژیم صهیونیستی را منزوی می کند.
*این یادداشت برگرفته از سخنرانی نویسنده در مؤسسه مطالعات معاصر ابرار در تاریخ 1401/05/26 است.