بزرگ‌ترین ریسک فرونشست در شهر اصفهان است / ضرورت تدوین مقررات ملی فرونشست زمین
رویداد برتر/اصفهان نقش زاینده‌رود در تغذیه آبخوان اصفهان بی‌نظیر است و حتی اگر همه چاه‌های اصفهان خاموش شوند اما اگر زاینده‌رود جریان دائمی نداشته باشد، بازهم فرونشست مستمری در پهنه اصفهان خواهیم داشت.
بااینکه مساحت پهنه فرونشستی استان خراسان رضوی حدود ۵ برابر اصفهان است، ولی ریسک فرونشست اصفهان ۲۰ برابر خراسان رضوی است. بیشترین تعداد شهرهای واقع در پهنه فرونشست در استان اصفهان قرار دارد و در معرض قرارگیری مجموعه‌های فرهنگی و جمعیتی در اصفهان بسیار بالا است. ازنظر مساحت بافت‌های تاریخی نیز استان اصفهان بعد از استان خراسان رضوی دارای رتبه دوم بیشترین مساحتِ موجود در پهنه فرونشست است و این یعنی بالاترین ریسک فرونشست در استان اصفهان وجود دارد.
افت آب زاینده‌رود باعث تشدید فرونشست می‌شود. ضمن اینکه سنگ کف زاینده‌رود به سمت شمال عمیق‌تر می‌شود و اگر کاری انجام نشود تصورم برای ۱۰ سال آینده دهشتناک‌تر از ذهنیت شما است. کل آبخوان با همین روند حدود ۵۵ سال حیات دارد، ولی به سمت شرق اصفهان کمتر از ۱۰ سال می‌شود.
زاینده‌رود درد مشترک جامعه ما و شریان حیاتی قلب ایران است، چه زمانی می‌خواهیم نسخه‌ای برای آن بپیچیم؟!
این بخشی از جمله‌هایی بود که امروز چهارشنبه (۳۰ فروردین‌ماه) در نشست تخصصی «اثر فرونشست زمین در میراث فرهنگی و آثار تاریخی» بیان شد. برگزاری این نشست به مناسبت روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی در سالن آمفی تئاتر حوزه هنری استان اصفهان برگزار شد و با توجه به اینکه اصفهان به‌طور جدی با مسئله فرونشست روبه‌رو است به این موضوع با رویکرد تخصصی پرداخته شد.
در ابتدای این برنامه، علیرضا ایزدی، مشاور وزیر و مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان گفت: من همیشه از دو منظر، دغدغه بناها و محوطه‌ها را داشته‌ام؛ یکی اینکه نگاه فرهنگی به آن‌ها چیست؟ چرایی و چگونگی رفتار ما و اینکه آیا ما توانسته‌ایم آن‌ها را به‌عنوان اسناد هویت‌ساز جامعه خود به نسل آینده معرفی کنیم؟ درد آنجاست که بین متولد سال‌های ۱۳۱۰، ۲۰ و ۳۰ که پدران جامعه هستند با ما که متولدین دهه‌های ۴۰ و ۵۰ و ۰ هستیم تفاوت‌های فرهنگی بسیار اندک و ناچیزی وجود دارد، اما با نسلی به نام نسل دهه هفتاد و نودی مواجه هستیم که اصلاً زبان یکدیگر را نمی‌فهمیم. مهم‌ترین ظرفی که می‌تواند بولد شود و برای یک قوم و ملتی حاشیه‌ساز شود که تمدن ساز بوده فرهنگ است و چه چیزی بهتر از ریشه‌های فرهنگی که بخش عمده‌ای از آن‌ها بناها و محوطه‌های تاریخی است.
او ادامه داد: ارقام بالای وجود محوطه و اثر تاریخی در کشور تا چه حد بیان‌شده و چه مقدار از جامعه ما راجع به کیستی‌های گذشته خود حرف برای گفتن دارد؟ امروز با نسلی مواجه هستیم که حتی برای زبان و پوشش خود نیز دچار سردرگمی است. چه شد و چرا؟ یک سوزن باید به خودمان بزنیم، ما کردیم، ما که در حوزه فرهنگی، قدرت بیان و جذب نداشتیم. وقتی با این بناها این‌گونه رفتار کردیم و لودرها وارد مناطق تاریخی شد و بسیاری از بناهایی تخریب شدند که زنده بودند! این است که ما نسلی را داریم که برای دفاع از کیستیِ او در بسیاری از موارد حرفی نداریم چون شاهدی نداریم، چون بسیاری از داشته‌های خود را تخریب کردیم و اگر داشته‌هایی داریم هم قدرت بیان و انتقال آن‌ها را نداریم و شاید در حوزه تاریخ اصلاً ارتباط مناسبی را برقرار نکردیم.
ایزدی تصریح کرد: نگاه‌های ضد فرهنگی باعث شد که ما اتفاقاتی را حتی در دوره جغرافیایی رقم زدیم که حتی در حوزه اقلیم هم جامعه جغرافیایی را دچار تنش‌های بسیاری کردیم. میزان استخراج آب از چاه‌ها و آبخوان‌ها و سفره‌های زیرزمینی چقدر است؟! آیا با ۱۲۰ میلی‌متر بارش می‌توانیم به رقم ۵۰ سالِ پیشِ موجود مخازن و سفره‌های زیرزمینی خود بازگردیم؟! این درد فقط در اصفهان نیست، فرو چاله‌های عجیب‌وغریب، تغییرات و دگرگونی‌ها، حتی در حوزه کشت! فرهنگ‌سازی کشتِ ما کجاست؟ وقتی ما علم به این داریم که کشور ما یک کشور خشک است چرا باید اتفاقاتی را در حوزه کشاورزی رقم بزنیم که با این اقلیم سازگار نیست؟!
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان با بیان اینکه فهم درست از جغرافیا ضروری است، افزود: زاینده‌رود درد مشترک جامعه ما است. مطمئن باشید فاجعه رخ خواهد داد و تعارفی هم نداریم و روزشمار تاریخی انجام دهیم تا زمانی که فاجعه اتفاق بیفتد. زاینده‌رود شریان حیاتی قلب ایران است، چه زمانی می‌خواهیم نسخه‌ای برای آن بپیچیم؟! نه اینکه آن را ۲ روز بازکنیم و ۱۰ روز ببندیم! همین‌طور فقط بازکن و ببند! آخرش چی؟ آیا این اتفاق تلخ رخ نخواهد داد؟! طبیعت است و طبیعت زنده است و دقیقاً ارتباط آن با رفتار است و آن رفتاری که با طبیعت داریم روزی به ما یاد خواهد داد، زندگی همین است.
او گفت: هر قوم و ملتی که در حوزه جغرافیای طبیعی خود نتوانسته ارتباط منطقی برقرار کند و بهره منطقی ببرد هیچ‌وقت نتوانسته تمدنی برای خود ایجاد کند. اگر ایران، ایران شده به‌واسطه فهم درست نیاکان ما از بسیاری از پدیده‌های طبیعی است. نیاکان ما به‌خوبی دانش جغرافیایی خود را بکار بردند، آن‌ها فهم درستی از پدیده‌های جغرافیایی داشتند و این پدیده‌های جغرافیایی را در تمام شئونات زندگی اجتماعی بکار بردند، برای این است که ما امروز صاحب و مالک ابنیه‌هایی هستیم و با غرور فریاد می‌زنید که ما یک فرهنگ و جامعه و کشور تمدن ساز هستیم. این کشور تمدن ساز به‌واسطه فهم درست از مفاهیم جغرافیایی است و به همین دلیل ما بزرگ‌ترین جغرافیدانان دنیا را داریم، چرا؟ چون می‌فهمیدند.
ایزدی بیان کرد: امیدوارم ما بتوانیم نسل سردرگم امروز خود را با ریشه‌ها و اساس و شالوده‌های فرهنگ خود که مبتنی بر مفاهیم بسیار ازجمله جغرافیای فرهنگی است آشنا کنیم. جغرافیای فرهنگی ایران فارغ از خطوط و تقسیم‌ها جغرافیای ارزشمندی است و امروز بار من و شما خیلی سنگین است و می‌بینید که دیگر کسی حوصله شنیدن حرف‌های من و شما را ندارد، قصه تلخی است. خدا رحمت کند مهدی اخوان ثالث را که می‌گوید: ما یادگار غمگین اعصاریم/ با صدایی ناتوان‌تر زانکه بیرون آید از سینه/ ما راویان قصه‌های رفته از یادیم.
در ادامه، علی بیت الهی، عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با بیان اینکه فرونشست زمین یک مخاطره انسان‌ساخت است، اظهار کرد: از سال ۱۳۹۷ و زمانی که دشت مهیار اصفهان در حال فرونشست بود به‌طور مداوم با حضور در اصفهان مسئله فرونشست را مطرح کردم و سال ۱۴۰۰ گزارشی ۱۶۵ صفحه‌ای با ۸۸ نقشه تهیه کردم که یکی از المان‌های آن میراث فرهنگی و آثار تاریخی بود و کل مبلغ مورد درخواستِ ما ۶۰ میلیارد تومان بود برای۱۲ دستگاه اجرایی ۲۲ طرح که اجراشده و روی زمین انجام شود، اما متأسفانه کشوری با این عظمت و اصفهانی که سال ۱۴۰۱ درآمد ۳۱ هزار میلیارد تومان درآمد داشته لنگ این اعتبار شد.
او افزود: همه کشور و حتی استان گیلان هم درگیر فرونشست شده، ولی بالاترین ریسک فرونشست در شهر اصفهان است و زون فرونشست زمین درست در محدوده کلان‌شهر اصفهان وجود دارد و هرروز درحال‌توسعه است. بااینکه مساحت پهنه فرونشستی استان خراسان رضوی حدود ۵ برابر اصفهان است، ولی ریسک فرونشست اصفهان ۲۰ برابر خراسان رضوی است و در معرض قرارگیری مجموعه‌های فرهنگی و جمعیتی در اصفهان بسیار بالا است. متأسفانه روی زمین کاری انجام‌نشده و نشده و ما می‌ترسیم هرچه موضوع فرونشست را تکرار کنیم برای مسئولان عادی شود.
بیت الهی با بیان اینکه بین افت آب زیرزمینی و فرونشست یک رابطه مستقیم وجود دارد و به‌طور تقریبی می‌توان گفت که به ازای هر یک متر افت سطح آب زیرزمینی بین یک تا ۵ سانتی‌متر فرونشست زمین اتفاق خواهد افتاد، گفت: کاهش آب زیرزمینی موجب کاهش فشار حفره‌ای(نیروی مخالف وزن لایه‌های فوقانی بر لایه آبدار سابق) و درنتیجه افزایش نیروی وزن لایه‌های فوقانی به لایه‌های زیرین می‌شود. نتیجه این فرآیند، تراکم لایه‌هایی که پیش‌تر آبدار بودند و کم شدن ضخامت آن و درنهایت در سطح، فرونشست زمین است؛ یعنی اگر آبخوان‌های ما از بین می‌روند و اگر سال‌های بعد ده‌ها برابر امروز بارندگی و آب داشته باشیم دیگر آن آب به آن لایه و آبخوان نفوذ نخواهد کرد که اصطلاحاً به آن مرگ آبخوان می‌گوییم و اگر اقدامی نشود زمان طلایی زنده کردن آبخوان را از دست می‌دهیم.
این دانش‌آموخته دکترای ژئوفیزیک از دانشگاه ایالتی مسکو بیان کرد: نزدیک به یک‌میلیون چاه و نزدیک به ۳۰۰ هزار چاه غیرمجاز و همچنین استفاده غیرمجاز از چاه‌ها دست در دست هم داده و کسری مخزن را باعث شده است. بیشتر عمده مصرف آب در کشاورزی است و صنعت و مصرف خانگی در رده‌های بعد قرار دارند، ضمن اینکه برآوردها نشان می‌دهد که از اواسط دهه ۱۳۵۰ کسری آب زیرزمینی شروع می‌شود منتهی فاجعه از اواسط دهه ۷۰ شروع‌شده است. گرادیان افت منابع آب زیرزمینی با یک شیب تند عوض می‌شود و الآن نزدیک به ۱۴۰ کیلومتر مکعب آب زیرزمینی ازدست‌داده‌ایم. نتیجه این موضوع، افت آب، افزایش فشار و فرونشست زمین در اقصی نقاط کشور است که علاوه بر افت آب، دانه‌بندی خاک، ضخامت خاک، ضخامت لایه آبدار، عمق قرارگیری لایه آبدار در تشدید فرونشست نقش دارند.
او ادامه داد: میزان نشست در نقاط مختلف متفاوت است، ولی من ۳۸۰ سایت را متوسط گیری کردم که بر این اساس حدود ۱۰ سانتی‌متر در سال، فرونشست متوسط در کشور وجود دارد.
بیت الهی توضیح داد: حدود ۱۵۸ هزار کیلومترمربع وسعت پهنای فرونشستی کشور وجود دارد یعنی بالغ‌بر ۱۱ درصد مساحت کشور را به خود اختصاص می‌دهد که وسیع‌ترین آن در خراسان رضوی و استان اصفهان رتبه پنجم را دارد. حدود ۴۹ میلیون نفر جمعیت ایران در پهنای فرونشست یا در حاشیه آن حضور دارند یعنی حدود نیمی از جمعیت کشور ما از فرونشست متأثر می‌شوند. بیشترین تعداد شهرهای واقع در پهنه فرونشست در استان اصفهان قرار دارد و این یعنی بالاترین ریسک فرونشست در این استان است، بنابراین شهرها در معرض فرونشست قرار دارند. ازنظر واحدهای مسکونی فاقد اسکلت استان خراسانی رضوی، تهران و اصفهان دارای بیشترین تعداد در پهنه فرونشست هستند، اصفهان رتبه اول در بین بافت‌های فرسوده موجود در این پهنه را دارد و ازنظر مساحت بافت‌های تاریخی نیز استان اصفهان بعد از استان خراسان رضوی دارای رتبه دوم بیشترین مساحتِ موجود در پهنه فرونشست است.
این متخصص ژئوفیزیک میدان نقش‌جهان یکی از محوطه‌های ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی یونسکو است که در پهنه فرونشست قرار دارد، اضافه کرد: از میان ۱۴۴۰ شهر ایران نزدیک به ۳۸۰ شهر ما از پهنای فرونشستی تأثیر می‌پذیرند، اما در همین تعداد، بالغ‌بر ۴۰ میلیون نفر حضور دارند یعنی نیمی از جمعیت چراکه فرونشست، کلان‌شهرهای ایران درنوردیده است.
او سپس با بیان اینکه متأسفانه به‌جایی رسیده‌ایم که وقتی‌که عکس‌های ترک خوردن آثار تاریخی اصفهان را نشان می‌دهیم خیلی تحت تأثیر قرار نمی‌گیرند و مسئولان خیلی بی‌احساس شده‌اند و علت را نمی‌دانم، به برخی راهکارهای اولویت‌دار برای کاهش خطرات فرونشست زمین در ایران اشاره کرد و گفت: مهم‌ترین کار، تدوین مقررات ملی فرونشست زمین است. من عمرم را در این مطالعه گذاشتم و به این نتیجه رسیدم که ما یک بند مقررات ملی برای موضوع فرونشست نداریم، منظورم مقرراتی مثل مقررات ساختمان اما در مباحث مختلف است و یکی موارد پیشنهادی من به هیئت دولت این است که یک مبحث میراث فرهنگی در این مقررات ملی فرونشست داشته باشیم. عامل فرونشست و توسعه فرونشست در جاهای دیگری غیر از اداره میراث فرهنگی است اما مثلاً وقتی نقش رستم آسیب می‌بیند میراث فرهنگی باید پاسخگو باشد، این‌طور نمی‌شود و نمی‌توان جزیره‌ای کار کرد، سیستم باید پیوسته باشد و برای همین مقررات ملی فرونشست زمین ضروری است و از دکتر ایزدی، مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان خواهش دارم که این را به آقای ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری منعکس کنند.
بیت‌الهی اضافه کرد: زونی که تحت تأثیر فرونشست است و شهر اصفهان و آثار تاریخی در دل آن است در حدود ۲۶ هزار هکتار از آن خطر بسیار بالایی دارد یعنی بالای ۵ سانتی‌متر در سال فرونشست داریم و ۳ هزار و ۵۰۰ هکتار دارای فرونشست بالای ۱۰ سانتی‌متر در سال است. یکی از ویژگی‌های بدِ فرونشست در اصفهان، گرادیان نشست است و وقتی نشست یکسان نباشد ترک‌خوردگی زیر یک سازه ایجاد می‌شود و چون نشست در اصفهان نامتقارن است ریسک را بیشتر می‌کند.
عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به وجود فرسایش تونلی در نزدیکی باند فرودگاه اصفهان و خطر نزدیک شدن این حفره‌ها به سطح زمین و احتمال فروریزش، تصریح کرد: در اصفهان ۳۲۸ مسجد و بیمارستان، ۲۵۸ مدرسه، ۱۹ مرکز فرهنگی و ۹ هزار و ۳۷۴ اثر تاریخی در معرض اثر فرونشست زمین قرار دارند.
او با تأکید بر اینکه بزرگ‌ترین ریسک فرونشست در شهر اصفهان وجود دارد، به نقش زاینده‌رود در میزان خطر فرونشست پرداخت و یادآوری کرد: زمانی که رودخانه ۶ ماه وصل و ۶ ماه قطع می‌شد چه اتفاقی می‌افتاد؟ وقتی زاینده‌رود را قطع می‌کردند ۲ و نیم متر سطح آب پایین رفته و به همان نسبت نیز فرونشست تشدید می‌شود و وقتی‌که آب را وصل می‌کردند حدود ۲ متر جبران می‌شود که اهمیت جریان رودخانه زاینده‌رود نشان می‌دهد، یعنی حتی اگر همه چاه‌های اصفهان خاموش شوند اما اگر زاینده‌رود جریان دائمی نداشته باشد بازهم فرونشست مستمری در پهنه اصفهان خواهیم داشت.
بیت الهی ادامه داد: نقش زاینده‌رود در تغذیه آبخوان اصفهان بی‌نظیر است و اصلاً شکل‌گیری اصفهان به‌واسطه زاینده‌رود بوده است، بنابراین افت آب زاینده‌رود باعث تشدید فرونشست می‌شود. ضمن اینکه سنگ کف زاینده‌رود به سمت شمال عمیق‌تر می‌شود و اگر کاری انجام نشود تصورم برای ۱۰ سال آینده دهشتناک‌تر از ذهنیت شما است. کل آبخوان با همین روند حدود ۵۵ سال حیات دارد ولی به سمت شرق اصفهان کمتر از ۱۰ سال می‌شود. ضمن اینکه در بالادستِ سد متأسفانه پدیده‌ای رخ‌داده و حتی تا نزدیکی ستیغ کوه در استان چهارمحال و بختیاری پمپاژ کرده و باغ ایجاد کرده‌اند! که این موضوع بر زاینده‌رود اثرگذار بوده است.
عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به اثر فرونشست در محوطه تخت جمشید و نقش رستم نیز اشاره کرد و سپس به پیشنهادهای اولویت‌دار برای وزارت میراث فرهنگی به‌منظور کاهش خطرات فرونشست زمین در گستره اصفهان پرداخت و گفت: برای حفاظت از میراث فرهنگی، تدوین مقررات ملی فرونشست زمین الزامی است، همچنین تعیین حریم فرونشست زمین برای بناهای تاریخی و میراث فرهنگی اهمیت بسیاری دارد که در آن حریم حفر چاه باید ممنوع شود، ضمن اینکه الزامی شدن کشت محصولات کم آب بَر در حریم‌های فرونشستی، الزامی شدن آبیاری‌های زراعی با شیوه‌های مدرن و کم‌مصرف، ممنوعیت احداث مجموعه‌های صنعتی و پتروشیمی و غیره در حوزه‌های میراث فرهنگی، الزامی شدن مطالعات تفصیلی به ترتیب اولویت در مجموعه میراث فرهنگی، الزامی شدن حفر چاه‌های جذبی در محدوده‌های اطراف میراث فرهنگی، توسعه فضای سبز کم آب، الزامی شدن نصب ایستگاه‌های MMS(mobile monitoring system) ، راه‌اندازی سامانه GPS با هدف سنجش نقطه‌ای میزان جابجایی زمین، الزامی شدن برگزاری کارگاه‌های آموزشی آشنایی با آثار فرونشست زمین برای کارکنان و کارشناسان، ازجمله راهکارهای کاهش اثرگذاری فرونشست است.
در ادامه این نشست، سید امیر مهرداد محمدحجازی، عضو هئیت‌علمی گروه مهندسی عمران دانشگاه اصفهان به بیان اثر فرونشست زمین بر میراث فرهنگی و بناهای تاریخی پرداخت و گفت: فرونشست پدیده‌ای جهانی حتی در محل‌های آب خیز است.
او افزود: بهترین نوع خاک در زیر میدان نقش‌جهان و سبزه‌میدان و محدوده مسجد جامع قرار دارد و سازندگان این بناها بهترین مکان برای ساختن این دو مجموعه ازنظر خاک را انتخاب کرده‌اند، یعنی در دو دوره طلایی ایران از بُعد فرهنگی، مناطق برای ساخته‌شدن چنین بناهایی به‌درستی انتخاب می‌شود، ولی امروز با خطر فرونشست مواجه هستند.
حجازی تصریح کرد: اصفهان در بحث ارزیابی خطر فرونشست جزو پیشگامان است و در حال حاضر در مرحله پیشگیری از خطر قرار داریم. در این مرحله ۲۸ خطر در مجموعه میدان نقش‌جهان تعیین‌شده و از بین ۲۸ عامل، مسئله فرونشست در مرحله سوم قرار دارد.
عضو هئیت‌علمی گروه مهندسی عمران دانشگاه اصفهان همچنین به مسئله نشست پایه‌های سازه‌های تاریخی و تأثیر آن در رفتار قوس پرداخت و با معرفی سایت یونسکو مربوط به فرونشست، این پیشنهاد را مطرح کرد که ازطریق ارتباط با بخش فرونشستِ یونسکو در کاهش اثرات حاصل از فرونشست تلاش شود.
او با بیان اینکه فرونشست، بخشی از اثرات اقلیمی و در میراث جهانی اثرگذار است، به ارائه نمونه‌هایی از فرونشست در میراث تاریخی شهرهایی از آلمان، ایتالیا ازجمله ونیز، میانمار، مکزیکوسیتی، اندونزی و ایالت تگزاس در امریکا پرداخت و به ضرورت نهادینه‌سازی حساسیت در خصوص فرونشست اشاره کرده و به استفاده از واژه بافت کهن یا قدیمی به جای بافت فرسوده تأکید کرد.
همچنین محمود هاشمی، دانشیار دانشکده عمران دانشگاه اصفهان نیزبا بیان اینکه راهکارهای کاهش فرونشست عمدتاً بر مبنای تغذیه است، اظهار کرد: اگر آب شرب پایین انداخته شود سطح تماس آب‌شور و شیرین پایین می‌رود که اُفت سطح آبخوان یعنی آب شیرین را در پی خواهد داشت و مشکل ایجاد می‌کند.
او با اشاره به اینکه در شهرهای خشک مانند اصفهان بهتر است از چاه جذبی استفاده کرد، افزود: مناطق فرونشست معمولاً در همه جای دنیا وجود دارد، اما دلایل مختلفی در مبحث فرونشست وجود دارد که عمدتاً به دلیل تغییر مکان عمودی ایجاد می‌شود، هرچند که تغییر مکان افقی هم وجود دارد، ولی بحران‌زا نیست.
هاشمی با اشاره به ضرورت تهیه نقشه‌های فرونشست، توضیح داد: مشکل وقتی ایجاد می‌شود که فرونشست یا تغییر شکل زمین به‌صورت نامتقارن‌ها و نامساوی‌ها به وجود آید که نتیجه‌ی آن فروریزش، فرونشست کاسه‌ای و فرو کاسه‌ای و یا بروز ترک است.
عضو هئیت‌علمی دانشکده عمران دانشگاه اصفهان شکستگی شریان‌های حیاتی تأسیسات شهری مانند لوله های آب و فاضلاب، حفاری‌های زیرزمینی محدود انسانی، قنات‌ها، مسیل‌های مدفون و تغییر مکان عمودی را ازجمله برخی دلایل فرونشست برشمرد و یکی از عمده‌ترین دلایل فرونشست را استخراج بیش از حد سیالات ازجمله آب و نفت دانست.
او این پرسش را مطرح کرد که آیا می‌توان فرونشست را معکوس کرد یعنی تورم ایجاد کرد؟ سپس پاسخ داد: بله می‌شود، منتهی مقدار آن بین ۱۰ تا حداکثر ۵۰ درصد است.
هاشمی با اشاره به فرسایش حتی در مناطق آبدار، تصریح کرد: در اصفهان ضخامت لایه آبرفتی از جنوب به شمال بیشتر می‌شود و درنتیجه هرچه به شمال حرکت می‌کنیم فرونشست افزایش پیدا می‌کند.
در این نشست، بهرام نادی، عضو هیئت‌علمی دانشکده عمران دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد نیز به بیان فرونشست و اثرات آن بر سازه‌ها پرداخت و گفت: فرونشست حتی در بندر ترکمن نیز ایجادشده اما دلیل آن برداشت آب است.
او سپس به نمایش تصاویری از نمونه‌های فرونشست نامتقارن در مسجد حکیم، ترک و شکاف‌های ناشی از فرونشست در مسجد سید، نشست نامتقارن در مسجد شهشهان و خانه اصفهان، نشست نامتقارن و چرخش سازه بتنی در خیابان امیرکبیر و خیابان رزمندگان و ترک‌های موجود در ساختمان‌های شهرک کاوه پرداخت.
نادری همچنین با اشاره به تهیه نقشه سنگ‌بستر و فرونشست دشت اصفهان و ضرورت رصد چاه‌های جذبی در نزدیکی محوطه‌های میراثی، توضیح داد: ابزارگذاری یکی وسایلی است که می‌توان به‌وسیله آن تغییر شکل‌های حاصل از فرونشست را اندازه کرد.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد سپس به موضوع اثر پروانه پرداخت و افزود: ممکن است یک پروانه در مکزیک بال خود را باز کند و در امریکا یک طوفان اتفاق بیفتد، به این معنا که قبل از انقلاب و در دهه ۴۰ اصفهان، دشت ممنوعه بود یعنی از آن سال ما می‌دانستیم که نباید بارگذاری بیش از حدی انجام دهیم، اما همان زمان ذوب ایجاد شد و شهرک فولادشهر شکل گرفت که ۳۰ هزار واحد مسکونی دارد، سپس۳۲ هزار واحد مسکن آنلاین و ۲۹ هزار واحد مسکن ملی نیز اضافه شد و به‌این‌ترتیب صنعت و آب شرب را در آنجا تأمین کرده و در جای دیگری دچار خرابی می‌شویم. بنابراین یک بال پروانه تحت عنوان احداث یک کارخانه زده شد و ۹۰ هزار واحد مسکونی فقط در فولادشهر اضافه شد؛ بنابراین من به‌عنوان مدیر اگر مشابه بال پروانه یک تصمیمی می‌گیرم، باید بدانم که فردا اثرات عجیبی دارد و مانند طوفانی است که همه را درگیر خواهد کرد.
نادری با بیان اینکه فقط امسال تعداد ۵ مدرسه در خانه اصفهان تعطیل‌شده است، ادامه داد: در طرح طوبی این موضوع مطرح شد که فضای سبز را افزایش دهیم و راندمان کشاورزی را بالا ببریم، اما این طرح سبب شد تقریباً ۱۲ هزار هکتار از فضای سبز از سامان و بِن به ۴۲ هزار هکتار برسد یعنی ۳۰ هزار افزایش کشت ایجاد شد. چه اتفاقی می‌افتد؟ آب که ۲۳ مترمکعب در ثانیه باز می‌شود وقتی به انتها می‌رسد برای آب شرب به حدود ۱۱ مترمکعب خواهدرسید یعنی ۵۰ درصد آب در مسیر برای کشاورزی مصرف می‌شود، بنابراین باید الآن اثرات آن را ببینیم.
او همچنین تأکید کرد: زمانی که خرد جمعی را کنار بگذاریم دچار مشکل می‌شویم، بنابراین اگر می‌خواهیم از بحران جدا شویم باید به خرد جمعی رجوع کنیم.
انتهای پیام