امریکا برنده اصلی بازی اردوغان

هفته گذشته بود که در یک اقدام غافلگیر‌کننده، رجب طیب اردوغان رییس‌جمهوری ترکیه تصمیم گرفت با عضویت سوئد در ناتو موافقت کند؛ اقدامی که سوئد را به سی‌ودومین کشوری تبدیل می‌کند که به این بلوک امنیتی و نظامی ترانس آتلانتیکی ملحق خواهد کرد.

در همین راستا شاهد بودیم، پس از مذاکرات سه‌جانبه‌ای که میان رییس‌جمهوری ترکیه، نخست‌وزیر سوئد و دبیرکل ناتو صورت گرفت، ینس استولتنبرگ که به تازگی دبیرکلی‌اش در ناتو تمدید شده، اعلام کرد که اردوغان ضمن موافقت با پیوستن سوئد به این سازمان، قول داده که تصویب این موضوع را در مجلس ملی ترکیه نیز تضمین کند؛ امری که برای بسیاری از ناظران و تحلیلگران غیرمنتظره بود زیرا تنها چند ساعت قبل از اعلام این خبر، اردوغان تصریح کرده بود، شرط پیوستن سوئد به ناتو، عضویت ترکیه در اتحادیه اروپاست!

پیشنهاد اولیه سوئد برای پیوستن به ناتو در ماه مه سال گذشته میلادی و در پاسخ به حمله نظامی روسیه به اوکراین ارایه شد. با این حال از آن زمان تاکنون، ترکیه به بهانه‌های مختلف از جمله حمایت دولت سوئد از اعضای حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) با چنین موضوعی به صورت قاطع مخالفت کرده بود.

نگاه آنکارا به واشنگتن
هرچند در این میان برخی از کارشناسان معتقدند که اردوغان با این مانور توانست امتیاز‌هایی از غرب گرفته و به صورت علنی در جبهه مخالف روسیه قرار بگیرد، اما تحلیل‌هایی نیز مطرح است که ترکیه به واسطه توافقاتی که با دولت جو بایدن به عمل آورده و حتی فشار‌هایی که از سوی واشنگتن به آنکارا وارد شده است، در نهایت با چنین مساله‌ای موافقت کرده است. یکی از این موارد، موافقت دولت بایدن با فروش جنگنده‌های اف- ۱۶ به ترکیه، لغو تحریم‌های این کشور و نیز مهار یونان در برابر آنکاراست.

با این حال در پشت پرده توافقات صورت گرفته نباید تحولات ژئوپلیتیکی از منظر ایالات متحده را نیز نادیده گرفت زیرا از یک منظر پیوستن سوئد به ناتو، تقویت این نهاد محسوب می‌شود. این کشور با تولید ناخالص داخلی ۵۰۰ میلیارد دلاری و جمعیتی ۱۰ میلیونی، اخیرا موافقت کرده که بودجه نظامی خود را حداقل به میزان ۲ درصد افزایش دهد. از این رو طبق گزارشی که روز جمعه، نشریه نشنال اینترست منتشر کرده، عضویت سوئد در ناتو علاوه بر افزایش امنیت جمعی غرب در قبال روسیه، باعث کاسته شدن از هزینه‌های ناتو نیز خواهد شد.

از سوی دیگر توافق میان امریکا و ترکیه بر سر پیوستن سوئد به ناتو، موضوعی است که نشان می‌دهد واشنگتن به چه صورت می‌تواند چارچوب‌های امنیتی مورد علاقه خود را به اعضای ناتو دیکته کند. می‌دانیم که بودجه نظامی ایالات متحده ۸۰۰ میلیارد دلار است که این رقم در مقایسه با بودجه ۳۰۰ میلیارد دلاری تمامی اعضای ناتو بسیار چشمگیر‌تر است.

از سوی دیگر امریکا در حدود ۳۰ درصد از هزینه‌های دفاعی ناتو را نیز به تنهایی بر عهده دارد. به همین دلیل از آنجا که ترکیه یکی از بزرگ‌ترین ارتش‌های ناتو را در اختیار دارد، جذب آنکارا از سوی واشنگتن می‌تواند همزمان با تقویت اهرم چانه‌زنی ایالات متحده، بر میزان فروش تسلیحات نظامی به ترکیه نیز تاثیر داشته باشد. به همین دلیل است که در گام اول بحث فروش جنگنده‌های اف- ۱۶ و لغو تحریم‌های ترکیه به واسطه خرید سامانه هوایی اس- ۴۰۰ از روسیه در دستور کار دولت بایدن قرار گرفته است.

برگ برنده واشنگتن
در واقع چنین راهبردی از سوی ایالات متحده باعث شده تا سیطره ناتو از مرز‌های اسکاندیناوی در شمال اروپا تا قلب قاره سبز، افزایش یابد. در همین راستا، هر چند که حمله روسیه به اوکراین حداقل در ظاهر باعث همگرایی اروپایی‌ها در قبال مسکو و حمایت از کی‌یف شده، اما همزمان نفوذ امریکا را نیز بر این بلوک افزایش داده است.

این مساله از آنجا برای امریکایی‌ها برگ برنده محسوب می‌شود که بدانیم دلیل اصلی حمله روسیه به اوکراین، گسترش مرز‌های ناتو به سوی این کشور بود. اما حالا با پیوستن فنلاند و نیز عضویت سوئد در آینده، نه تنها کمربند امنیتی ناتو دور روسیه گسترش یافته، بلکه عملا منطق استراتژیک پوتین برای آغاز حمله به اوکراین را نیز زیر سوال برده است. علاوه بر این جنگ در محیط امنیتی فوری اروپا در جریان است و کشور‌های شرقی این قاره نگرانی فزاینده‌ای از اقدامات تلافی جویانه روسیه دارند. به همین دلیل سعی خواهند کرد بیش از گذشته زیر چتر امنیتی امریکا قرار بگیرد.

همچنین تا به اینجای کار برنده اصلی جنگ اوکراین، ایالات متحده از منظر تقویت هژمونی بین‌المللی و چین از منظر اقتصادی بوده‌اند. از این رو قرار گرفتن روسیه و اروپا در مقابل یکدیگر نیز به نفع ایالات متحده خواهد بود؛ چرا که تضعیف همزمان این دو بلوک قدرت، نقش جهانی امریکا را حداقل در میان متحدان غربی خود تقویت کرده و اهرم‌های فشار واشنگتن برای بسط نفوذش را نیز افزایش می‌دهد. به همین دلیل است که برخی از تحلیلگران غربی، بازی جدید اردوغان برای پیوستن سوئد به ناتو را برگ برنده دیگری برای امریکا به حساب می‌آورند.