در یک موتور الکتریکی سرعت چرخش موتور به تعداد دور های موتور در واحد زمان وابسته است و در حقیقت تعداد دور، واحد اندازه گیری سرعت موتور است که این سرعت همواره ثابت است.در برخی از کاربرد ها، نیاز است که سرعت و دور موتور متفاوت و متغیر باشد که بدین منظور بایستی فرکانس موتور و یا قطب (پل) تغییر یابد. از آن جا که تغییر فرکانس باعث تغییر در عملکرد موتور می گردد و راندمان را کاهش می دهد، ازاین رو لازم است قطب موتور تغییر کند.به همین منظور به جای استفاده از درایو های اینورتر گران قیمت از موتور های چند سرعته که به موتور های دالاندر معروفند استفاده می گردد. این موتور ها به گونه ای سیم پیچی می شوند که با تغییر اتصال سر بندی موتور یا تغییر اتصال موتور به شبکه سرعت چرخششان عوض می شود.
الکتروموتور دو دور چیست؟ الکتروموتور دو دور یا دو سرعته نوعی موتور الکتریکی القایی دوسرعته است که تغییر سرعت در آن بر پایه تغییر تعداد قطب ها انجام می شود. اتصال دالاندر در سیم پیچ های این ماشین امکان تغییر تعداد قطب های آن را به نسبت ۱ به ۲ فراهم می آورد.
در حقیقت در داخل الکتروموتور دالاندر شیار محل قرارگیری سیم پیچ های استاتور، عمیق تر طراحی می شود که درون آن ها چند دسته سیم پیچ قرار گیرد. در حقیقت متغیر بودن سرعت و دور موتور در دالاندر به دلیل تفاوت در اتصال سیم پیچی موتور است. این موتور ها در دو نوع جنس پوسته آلومینیوم و چدن تولید می شوند.
موتور دالاندر نوعی از موتور های القائی (موتور آسنکرون) دو یا چند سرعته بوده و قطب آن نسبت ½ (یک به دو) تغییر می کنند. برای مثال الکتروموتور سه فاز دالاندر به صورت 2 و 4 قطب (سرعت 3000 و 1500 دور)، 4 و 8 قطب (سرعت 1500 و 750 دور)، 6 و 12 قطب (1000 و 500 دور) موجودند که در فرکانس 50 هرتز کار می کنند.
نقشه سربندی قدرت موتور دالاندر یا دو دور
سیم پیچی موتور های دالاندر به دو صورت ستاره-ستاره دوبل و مثلث-ستاره دوبل طراحی می گردد که هریک از این سیم پیچی در دور های کم و زیاد به صورت متفاوت راه اندازی می شوند.
محاسبات سیم پیچی موتور الکتریکی دالاندر در حالت ستاره-ستاره دوبل
راه اندازی موتور دالاندر در حالت ستاره-ستاره دوبل که با نماد Y/YY نشان داده می شود، در دور کم و زیاد طراحی می شود. بر طبق شکل زیر در دور های کم منبع تغذیه به ترمینال های 1W، 1V و 1U متصل شده و ترمینال های 2W، 2V و 2U بدون تغییر باقی می مانند.
در این حالت به دلیل سری بودن جریان سیم پیچ های هر فاز، موتور با جریان و توان کمتر و به صورت ستاره Y راه اندازی می گردند.
نقشه سیم پیچی دالاندر ستاره دوبل دور کند و تند
ولی در حالت دور های زیاد منبع تغذیه به سر های 2W، 2V و 2U وصل شده و همچنین ترمینال های 1W، 1V و 1U به یکدیگر متصل می گردندو به صورت ستاره دوبل YY راه اندازی می شود. به همین دلیل تعداد قطب ها نصف گردیده و طبق رابطه N=120*F/P دور (سرعت) موتور دو برابر می شود.
همچنین مقاومت سیم پیچ هر فاز کاهش می یابد و نهایتا جریان و توان راه اندازی افزایش می یابد.
دیاگرام سیم پیچی موتور چند یا دو سرعته مثلث-ستاره دوبل
نقشه سیم پیچی موتور دالاندر در حالت مثلث-ستاره دوبل مشابه حالت قبل طراحی می شود. به طوری که بر طبق شکل در دور های زیاد مطابق شکل سمت راست و به صورت مثلث ∆ و در دور کم متناسب با شکل سمت چپ و به صورت ستاره دوبل YY سیم پیچی و طراحی می گردند.
مدار مثلث ستاره دوبل دور کند و تند
در اين نوع اتصال ولتاژ هر سيم پيچ در هر دو حالت تنها مقدار کمى تغيير مى کند.
مدار فرمان موتور دالاندر یا دو سرعته
مدار موتور دالاندر در دو حالت دور های کند و دور تند طراحی می شوند که مطابق با شکل زیر فرمان می گیرند. در حالتی که دور کند (کم) مدنظر است، کنتاکتور C1 بسته شده و C2 و C3 باز هستند. بر عکس آن در حالتی که دور تند (زیاد) می باشند C1 باز می شود و هر دو کنتاکتور C2 و C3 بسته هستند.
مدار فرمان موتور دالاندر
نحوه پلاک خوانی موتور چند سرعته
بر روی موتور های الکتریکی پلاکی توسط کارخانه نصب می گردد که کلیه اطلاعات موتور برروی آن برای راه اندازی آورده می شود و در صورتی که موارد اعلام شده به درستی رعایت نشود موتور می سوزد و یا عمر مفید آن کاهش پیدا می کند.
پلاك خوانی الكترو موتور ها كمك زيادی به طراح و راه انداز براي طراحی مدار مربوطه و انتخاب صحيح كنتاكتور و بی متال و … می نمايد .
مشخصاتی که روی پلاک ها نوشته می شوند به طور معمول عبارتند از :
- No: شماره ساخته شده توسط كارخانه
- Type: شامل كليه مشخصات فنی الكتروموتور كه در كاتالوگ كارخانه موجود بوده و يا در مكاتبه با كارخانه بايد به آن اشاره شود:
- A: حداكثر جريان مجاز الكتروموتور را نشان مي دهد كه ميزان جريان نبايد بيشتر از مقدار فوق و بلكه هميشه الكترو موتور طوری انتخاب شود كه زير مقدار فوق كار كند.
- V: ولتاژ كاری الكتروموتور مي باشد كه نبايد ولتاژ بيشتر و يا كمتر به سيم پيچ های الكترو موتور اعمال گردد.
- HZ 50: الكتروموتور بايد در فركانس 50 هرتز كار كند (برق ايران)
- HZ 60: الكتروموتور بايد در فركانس 60 هرتز كار كند (فركانس برق برخي كشورها)
- R.P.M: نشان دهنده دور الكتروموتور در يك دقيقه در روی شفت خروجی می باشد.
- KW: مقدار توان الكتروموتور را نشان می دهد.
- IP: ميزان حفاظت الكترو موتور در مقابل گرد و غبار و .. و طبق جدول زير می باشد.
پلاک خوانی موتور دالاندر
نکات مهم در انتخاب و خرید موتور دالاندر
جهت خرید موتور های چند سرعته و بکارگیری آن ها بایستی از مشخصات و ویژگی های این موتور آگاهی کامل داشت و متناسب با شرایط موجود بهترین موتور را انتخاب نمود. این مشخصات شامل موارد زیر است.
- توان و قدرت موتور
• فریم سایز و ابعاد موتور
• سرعت و دور موتور
• وزن الکتروموتور
• نحوه اتصال و سیم پیچی داخلی موتور
• تعداد قطب یا پل های موتور
کاربرد الکتروموتور دالاندر یا دو دور در صنعت
الکتروموتور که با نام موتور الکتریکی نیز شناخته شده است، نوعی ماشین الکتریکی می‌باشد که قابلیت تبدیل الکتریسیته به حرکت یا چرخش را دارد. بیشتر الکتروموتورها بر اساس الکترومغناطیس کار می کنند. یکی از انواع موتورها، الکتروموتور دو سرعته است که کاربرد گسترده‌ای در صنایع مختلف دارد. در ادامه این مقاله شما را با موتور دو سرعته و کاربرد آن آشنا خواهیم کرد.
الکتروموتور دو سرعته
موتور دو سرعته که به آن دلاندر نیز گفته می شود، موتوری است که در آن تغییرات سرعت با تغییر قطب های موجود در استاتور صورت می گیرد. در واقع موتور دو سرعته نوعی است که تغییرات سرعت در آن تحت تاثیر تعداد قطب های موتور است.
اتصال دو سرعته در سیم پیچ های موتور الکتریکی امکان تغییر تعداد قطب های آن را به نسبت 1 به 2 فراهم می کند. در میان انواع الکتروموتورها، نوع دو سرعته آن به دلیل قابلیت 1 به 2 برای سرعت، بیشترین کاربرد را در صنعت دارد. موتور دو سرعته نوعی خاص از موتورهای سه فاز آسنکرون است. سیم پیچی این موتورها به گونه ای است که با تغییر اتصال موتور به شبکه سرخت چرخش تغییر پیدا می کند.
عملکرد الکتروموتور دو سرعته
انواع موتور دو سرعته مجهز به دو عدد کنتاکتور، یک شستی استاپ و دو شستی استاپ استارت می باشند. یکی از کنتاکتورها جهت تغذیه موتور در دور پایین و کنتاکتور دوم برای تغیه موتور در دور بالا طراحی شده است. برای توقف موتور در هر حالتی از کلید شستی استاپ S1 استفاده می شود و جهت راه اندازی و به حرکت در آوردن موتور در دور کمتر از کلید شستی استاپ استارت S2 استفاده می شود.
با فشردن این کلید، کنتاکتور K1 تحریک شده و موتور با دور کم می چرخد. جهت تغییر در سرعت چرخش موتور از کلید شستی استاپ استارت S3 بهره گرفته می شود با فشار دادن این کلید جریان تحریک کنتاکتور اول قطع شده و جریان کنتاکتور دوم یعنی K2 وصل می شود. از این جا به بعد موتور با دور بالا کار خواهد کرد. عملکرد موتور دو سرعته برعکس چیزی که گفته شد هم امکان پذیر است؛ به این صورت که ابتدا موتور را با دور بالا راه اندازی کرد و سپس آن را به دور کم تغییر سرعت داد.