آیا آیین پرورش اسب اصیل کرد به ثبت جهانی رسیده است؟

خیر، آیین های سنتی پرورش اسب اصیل کرد هنوز به ثبت جهانی یونسکو نرسیده اند، اما پس از ثبت ملی در ایران، پرونده آن با عنوان «آیین های سنتی اسب کرد» در حال پیگیری برای ثبت جهانی مشترک با کشور عراق است. این آیین ها بخش مهمی از میراث ناملموس منطقه زاگرس نشین به شمار می روند و نمایانگر پیوندی عمیق میان انسان و این حیوان نجیب در طول تاریخ هستند. این تلاش ها نه تنها به حفظ یک نژاد کهن کمک می کند، بلکه پاسداری از مجموعه ای از رسوم و باورهاست که قرن ها در دل فرهنگ ایرانی ریشه دوانده اند.

اسب کرد، تنها یک حیوان نیست؛ او عضوی از خانواده، نمادی از رشادت، اصالت و همراهی دیرینه در فراز و نشیب های زندگی مردم زاگرس است. سفر در تاریخ و فرهنگ این نژاد و آیین های پیرامون آن، مانند ورق زدن دفتری کهن است که هر برگش داستانی از استقامت، زیبایی و هم زیستی را روایت می کند. میراثی که از دل تمدن های باستانی برآمده و تا امروز در رگ های این سرزمین جاری است، نیازمند توجه و حمایت جهانی است تا از گزند فراموشی در امان بماند. پیگیری ثبت جهانی، تلاشی است برای ادای دین به این گنجینه بی همتا.

اسب کرد؛ اصالت، تاریخ و گستره فرهنگی

معرفی اسب کرد: ریشه ها و ویژگی های فیزیکی

اسب کرد به عنوان یکی از کهن ترین و اصیل ترین نژادهای اسب در فلات ایران شناخته می شود؛ نژادی که ریشه های آن به اعماق تاریخ و تمدن های باستانی زاگرس بازمی گردد. این اسب، حاصل قرن ها انتخاب طبیعی و پرورش توسط مردمان این مناطق است که توانایی های بی نظیری را برای بقا و کار در محیط های کوهستانی و صعب العبور به دست آورده است. هنگامی که یک اسب کرد را مشاهده می شود، نخستین چیزی که به چشم می آید، جثه جمع وجور و عضلانی آن است که نشان از قدرت و استقامت بالایش دارد. او از اسب های عرب و ترکمن قدری کوچک تر است، اما مقاومت و توان تحمل او در مسیرهای طولانی و کوهستانی، بی بدیل است. این حیوان نجیب با کمترین میزان علوفه نیز بقای خود را تضمین می کند و این ویژگی او را به همراهی ایده آل برای کوچ نشینان و کشاورزان در طول تاریخ تبدیل کرده است.

ویژگی های ظاهری اسب کرد بسیار متمایز هستند. سر او رو به بالا قرار گرفته و صورتی آرام و گاه اخم آلود با ستیغ گونه های بلند دارد. پوزه اش کشیده و چشمانش در زمان استراحت ممکن است خوابیده به نظر برسند، اما در زمان حرکت براق و سرشار از هوش و سرزندگی هستند. گردن این اسب قوی و عضلانی است و به سینه های ستبر و مشخصی ختم می شود. پاهای او کوتاه اما بسیار مقاوم و نیرومند هستند که به او امکان حرکت چابک در مسیرهای ناهموار را می دهند. مهمترین ویژگی ظاهری که فوراً اسب کرد را از دیگر نژادها متمایز می کند، دم برافراشته اوست که در زمان حرکت آن را با غرور خاصی بالا نگاه می دارد. این ویژگی نه تنها جنبه زیبایی شناختی دارد، بلکه نمادی از شور و حرارت و سرزندگی این نژاد محسوب می شود.

اسب کرد دارای سه گونه اصلی است که هر یک ویژگی های خاص خود را دارند و در مناطق متفاوتی پرورش یافته اند. این سه گونه عبارت اند از:

• اسب افشار: بیشتر در منطقه افشارستان (شمال آذربایجان غربی) یافت می شود و به چابکی و هوش شهرت دارد.
• اسب جاف: در مناطق کردنشین غرب ایران و عراق، به ویژه در مناطق جاف، پرورش می یابد و به قدرت و استقامت بالای خود معروف است.
• اسب سنجابی: عمدتاً در منطقه سنجابی استان کرمانشاه دیده می شود و به زیبایی و آرامش در عین چابکی شناخته شده است.

این ویژگی ها در کنار هم، اسب کرد را به نژادی بی نظیر برای اهداف مختلف از جمله سوارکاری، کار در مزارع، و حتی ورزش های سنتی مانند چوگان تبدیل کرده است.

تاریخچه و جایگاه باستانی در تمدن زاگرس

روایت تاریخی اسب کرد، به هزاران سال پیش بازمی گردد. مستندات و حکاکی های باستانی نشان می دهند که این نژاد، یا دست کم جد اولیه آن، از حدود ۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح تا کنون در دامنه های سلسله کوه های زاگرس حضور پررنگی داشته است. برخی پژوهشگران معتقدند که کاسی ها، مردمان بومی هزاره دوم قبل از میلاد در زاگرس، نخستین اقوامی بودند که به پرورش اسب و آموزش سوارکاری اهتمام ورزیدند. نیاز مداوم به جنگ و دفاع از سرزمین در برابر مهاجمان، این مردمان را بر آن داشت تا نژادی از اسب را پرورش دهند که هم قدرتمند باشد و هم بتواند در محیط های کوهستانی به خوبی حرکت کند. این اسب ها بخش جدایی ناپذیری از زندگی جنگجویان کاسی بودند و به آنها در حفظ استقلالشان کمک شایانی می کردند.

در دوره های پس از کاسی ها، همچنان پرورش اسب در زاگرس ادامه یافت و اهمیت آن بیش از پیش شد. از دوران حکومت های مادها، هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان، آثار و حکاکی های بسیاری بر جای مانده که تصویرگر اسب هایی با ویژگی های مشابه اسب کرد امروزی هستند. این حکاکی ها که بر سنگ نگاره ها، ظروف و مهرها نقش بسته اند، گواهی بر جایگاه رفیع اسب در زندگی اجتماعی، اقتصادی و نظامی این تمدن هاست. دشت های حاصلخیز بیستون، ماهیدشت، چمچمال در کرمانشاه و کوهدشت در شمال لرستان، از مهمترین مراکز پرورش اسب در آن دوران بوده اند. از دشت «نسا» در نزدیکی کرمانشاه نیز به عنوان مهمترین مرکز یاد می شود که اسب های پرورش یافته در آن با عنوان «نسایی» شهره بودند و بسیاری معتقدند که اسب نسایی، ریشه اصلی اسب های کرد امروزی و شاید حتی منشأ نژاد اسب عرب است.

یکی از زیباترین داستان هایی که به جایگاه اسب کرد در فرهنگ و تاریخ ایران اشاره دارد، قصه «شبدیز»، اسب نامدار خسروپرویز، پادشاه ساسانی است. تصویر شبدیز در طاق بستان، با سینه های ستبر، گردنی قوی و فرم بدنی مشابه اسب کرد، نشان از این دارد که این اسب، نمادی از قدرت و وفاداری در دربار ساسانی بوده است. حکایت غم انگیز مرگ شبدیز و واکنش پردرد خسروپرویز که هیچ کس جرئت خبر دادن آن را نداشت، تا اینکه خنیاگر با آوازی سوزناک (که امروزه به «مور» معروف است) غم خود را بیان می کند و پادشاه از طریق ناله های او خبر را می فهمد، عمق پیوند میان این اسب نجیب و صاحبش را به تصویر می کشد. این روایت ها نشان می دهند که اسب کرد، فراتر از یک وسیله، موجودی با جایگاه ویژه در دل تاریخ و ادبیات شفاهی این سرزمین بوده است.

گستره جغرافیایی و جمعیت

اسب کرد، اگرچه به این نام شهره شده، اما زیستگاه آن محدود به مناطق کردنشین ایران نیست. این نژاد کهن، گستره ای وسیع تر از مرزهای سیاسی را دربرمی گیرد و در سراسر سرزمین های کردستان در چهار کشور ایران، عراق، سوریه و ترکیه زندگی می کند. کرمانشاه به عنوان منشأ و محل اولیه زیست این نژاد شناخته می شود، اما در استان های دیگر ایران نیز جمعیت قابل توجهی از اسب کرد وجود دارد.

در ایران، این اسب ها عمدتاً در استان های غربی و شمال غربی کشور پراکنده اند. مناطقی مانند:

• کرمانشاه: بزرگترین جمعیت اسب کرد در این استان قرار دارد و منشأ اصلی نژاد محسوب می شود.
• ایلام: در جنوب کرمانشاه، این اسب ها نقش مهمی در زندگی عشایری و روستایی دارند.
• کردستان: بخش مهمی از فرهنگ و اقتصاد این استان به اسب کرد و پرورش آن وابسته است.
• لرستان: به دلیل نزدیکی جغرافیایی و فرهنگی، اسب کرد در این استان نیز حضوری چشمگیر دارد.
• آذربایجان غربی: به ویژه در بخش های جنوبی این استان، اسب افشار به عنوان یکی از گونه های اسب کرد پرورش می یابد.
• همدان: این استان نیز به دلیل همسایگی با مناطق اصلی زیست اسب کرد، دارای جمعیت قابل توجهی از این نژاد است.

برآوردهای انجام شده تا سال ۱۴۰۱ نشان می دهد که جمعیت اسب نژاد کرد در استان کرمانشاه بین شش هزار تا هشت هزار رأس متغیر است. با احتساب اسب های پراکنده در دیگر نقاط کشور و در دست عشایر، این رقم می تواند به حدود ۱۰ هزار رأس نیز برسد. این آمار نشان دهنده اهمیت این نژاد در کشور است، اما گستره واقعی آن فراتر از مرزهای ایران می رود و به کشورهای همسایه از جمله عراق (به ویژه اقلیم کردستان)، سوریه، ترکیه، و حتی ارمنستان و آذربایجان نیز می رسد. این پراکندگی جغرافیایی، نیاز به همکاری های بین المللی برای حفظ و ثبت جهانی این میراث مشترک را برجسته تر می کند.

آیین های سنتی اسب کرد؛ میراث ناملموس زنده

تعریف و اهمیت آیین ها

هنگامی که از «آیین های سنتی اسب کرد» سخن به میان می آید، منظور تنها پرورش یک نژاد حیوانی نیست، بلکه مجموعه ای غنی از رسوم، باورها، بازی ها، و مراسمی است که در طول قرون متمادی پیرامون این اسب شکل گرفته و به بخش جدایی ناپذیری از زندگی مردم زاگرس نشین تبدیل شده اند. این آیین ها، نمادی زنده از میراث ناملموس یک تمدن هستند؛ میراثی که در رفتارهای روزمره، جشن ها، سوگواری ها و حتی ادبیات شفاهی مردم ریشه دوانده است. اسب در این مناطق، تنها یک وسیله نقلیه یا ابزار کار نیست؛ او همدم، محافظ و حتی عضوی از خانواده تلقی می شود. پیشانی او بوسیده می شود و مردم اعتقاد راسخ دارند که حضور اسب در هر خانه ای، خیر و برکت به همراه می آورد. این جایگاه فراتر از یک حیوان، او را به موجودی مقدس و نمادین در ساختار اجتماعی و فرهنگی تبدیل کرده است.

اهمیت این آیین ها از آن روست که آنها دانش بومی، مهارت های سنتی و فلسفه زندگی یک جامعه را در خود جای داده اند. آنها نه تنها گذشته را به حال وصل می کنند، بلکه راهنمای آینده نیز هستند. حفظ این آیین ها به معنای حفظ یک سبک زندگی، یک جهان بینی و یک هویت فرهنگی اصیل است. ثبت این آیین ها به عنوان میراث ناملموس، به معنای به رسمیت شناختن ارزش عمیق این روابط انسانی-حیوانی و اهمیت آنها برای نسل های آینده است.

آیین های شادی و جشن

در میان مردم زاگرس، اسب حضوری پررنگ در مراسم شادی و جشن ها دارد. یکی از زیباترین و شناخته شده ترین این آیین ها، نقش اسب در مراسم عروسی است. در بسیاری از روستاهای مناطق کردنشین، هنوز هم رسم است که عروس را با اسب از خانه پدری به خانه داماد جابه جا می کنند. این انتقال نه تنها یک جا به جایی فیزیکی است، بلکه نمادی از پیوند دو خانواده و ورود عروس به زندگی جدید است که با شکوه و عظمت اسب سواران همراه می شود.

علاوه بر این، در برخی از مناطق، سوارکاری با اسب کرد به عنوان نمادی از گذر از کودکی به بلوغ و اثبات مردانگی برای داماد تلقی می شود. در این آیین، داماد در محاصره اسب سواران خانواده عروس قرار می گیرد و باید با مهارت و شجاعت خود را از این محاصره نجات دهد. پس از رهایی، گویی مهر مهارت اسب سواری بر پیشانی او خورده است که نشان از مرد شدن او و آمادگی اش برای شروع زندگی مشترک دارد. این مراسم نه تنها یک بازی است، بلکه یک آزمون سنتی برای سنجش مهارت، شجاعت و لیاقت داماد به شمار می آید. این آیین ها، رنگ و بویی خاص به جشن های عروسی می بخشند و خاطراتی ماندگار را برای شرکت کنندگان رقم می زنند.

آیین های سوگواری و مراسم کتل

حضور اسب کرد تنها به جشن ها و شادی ها محدود نمی شود؛ او در مراسم سوگواری نیز جایگاهی عمیق و پرمعنا دارد. مراسم «کتل» یکی از برجسته ترین آیین های سوگواری است که در آن، اسب نقش محوری ایفا می کند. در این رسم، بر روی اسبی که غالباً سفیدرنگ است، ماکتی طراحی می شود که لباس ها و وسایل شخصی فرد متوفی از آن آویزان شده اند. مردم عزادار، گرد این اسب به عزاداری و تعزیه می پردازند و گویی اسب خود صاحب عزاست و بار سنگین این فقدان را بر دوش می کشد. این آیین، نمادی از حضور غایب متوفی است و به بازماندگان کمک می کند تا با غم خود ارتباط عمیق تری برقرار کنند.

در برخی از نقاط، زن های عشایری و نزدیکان متوفی، به نشانه عمق سوگواری خود، گیس هایشان را می برند و آن ها را جلوی اسب یا بر روی کتل قرار می دهند. گاهی این تصویر به قدری سوزناک است که می گویند «خرمن گیس جلوی اسب روی زمین افتاده است» که این خود نشان از بزرگی فرد متوفی و ابهت تعزیه ای است که برای او برگزار شده است. این آیین ها نشان می دهند که اسب کرد، در تمام مراحل زندگی، از تولد تا مرگ، با مردم این سرزمین همراه و هم نفس بوده و نمادی از غم و اندوه، به همان اندازه که نمادی از شادی و زندگی است، به شمار می رود.

بازی ها، فنون رزمی و نقش در چوگان

اسب کرد تنها یک همراه در زندگی روزمره نیست؛ او همچنین شاهرگ اصلی بسیاری از بازی های سنتی و فنون رزمی است که در طول تاریخ در میان مردمان زاگرس نشین رایج بوده اند. این بازی ها، نه تنها برای سرگرمی و رقابت برگزار می شوند، بلکه مهارت های سوارکاری، چابکی و هماهنگی میان اسب و سوارکار را به نمایش می گذارند.

یکی از این بازی های هیجان انگیز، مسابقه ای است که در آن سوارکاران باید در حین حرکت و با سرعت بالا، دستمال هایی را که روی زمین قرار داده شده اند، بردارند. این بازی نیازمند مهارت فوق العاده در کنترل اسب و چابکی بی نظیر سوارکار است. آیین دیگری که نشان از مهارت رزمی سوارکاران دارد، توانایی تیراندازی از پشت اسب و در حین حرکت است. این مهارت که در گذشته برای شکار و جنگ کاربرد داشته، امروزه به عنوان یک بازی سنتی و نمایشی برای حفظ فنون کهن اجرا می شود. سوارکار در حالی که اسبش در حال تاخت است، به پشت برگشته و با کمان یا تفنگ سنتی به هدف شلیک می کند.

اما شاید برجسته ترین نقش اسب کرد در بازی های سنتی، حضور او در بازی چوگان باشد. چوگان، ورزشی باستانی با ریشه های عمیق در فرهنگ ایرانی است و اسب کرد به دلیل ساختار فیزیکی خاص خود، تنها نژادی است که برای این بازی مناسب شناخته می شود. ویژگی هایی مانند:

• قدرت چرخش بالا: اسب کرد قادر است در سرعت های بالا به سرعت تغییر جهت داده و حرکات ناگهانی و چرخشی را به راحتی انجام دهد.
• توانایی جهش و پرش: او می تواند به سرعت و با قدرت زیاد جهش کند که این امر در چوگان برای رسیدن به توپ یا جاگیری مناسب بسیار حیاتی است.
• جثه جمع وجور: اندازه مناسب او امکان مانور بهتر در زمین بازی را فراهم می کند.

این ویژگی ها اسب کرد را به انتخابی بی بدیل برای ورزش چوگان تبدیل کرده است و نقش او در حفظ این میراث جهانی، غیرقابل انکار است. اسب کرد در واقع به عنوان قلب تپنده چوگان ایران شناخته می شود.

روند ثبت جهانی آیین های سنتی اسب کرد

گام اول: ثبت ملی در ایران

قبل از هرگونه اقدام برای ثبت جهانی یک میراث ناملموس در فهرست یونسکو، نخستین و اساسی ترین گام، ثبت ملی آن در کشور مبدأ است. این مرحله، به معنای به رسمیت شناختن رسمی و قانونی ارزش های فرهنگی و تاریخی یک میراث در داخل مرزهای یک کشور است. برای «آیین های سنتی اسب کرد» نیز این گام مهم برداشته شده است.

در تاریخ ۲۴ مهر ماه ۱۳۹۹، «آیین های سنتی اسب کرد» با عنوان رسمی «آیین های سنتی اسب کرد (فنون سنتی مرتبط با پرورش، نگهداری و استفاده از اسب کرد)» در فهرست میراث ناملموس ملی ایران به ثبت رسید. این ثبت ملی، نتیجه تلاش های گسترده پژوهشگران، فعالان میراث فرهنگی و جوامع محلی در استان های زاگرس نشین، به ویژه کرمانشاه، بود. ثبت ملی نه تنها به معنای حفاظت از این آیین ها در سطح ملی است، بلکه اعتبار لازم را برای ارائه پرونده به سازمان های بین المللی مانند یونسکو فراهم می آورد. این گام حیاتی، پرونده آیین های اسب کرد را از یک ایده محلی به یک پروژه ملی و در نهایت به یک چشم انداز جهانی تبدیل کرد.

چرا پرونده مشترک بین المللی با عراق؟

پرسشی که ممکن است برای بسیاری پیش بیاید این است که چرا ایران برای ثبت جهانی آیین های اسب کرد، به جای ارائه پرونده مستقل، به دنبال تشکیل پرونده مشترک بین المللی با کشور عراق است؟ پاسخ این پرسش در دو جنبه اصلی نهفته است:

1. محدودیت سهمیه ثبت جهانی برای هر کشور: یونسکو برای اطمینان از عدالت و تنوع در فهرست میراث جهانی، سهمیه مشخصی برای هر کشور در هر سال تعیین می کند. این بدان معناست که یک کشور نمی تواند هر سال تعداد نامحدودی پرونده را برای ثبت جهانی ارسال کند. معمولاً این سهمیه بسیار محدود است و پرونده ها باید در نوبت طولانی قرار گیرند. به عنوان مثال، اگر ایران می خواست به تنهایی پرونده آیین های اسب کرد را ارائه دهد، ممکن بود مجبور باشد ۱۰ سال یا حتی بیشتر در نوبت بماند تا سهمیه اش فرا رسد.
2. مزایای پرونده های مشترک بین المللی: پرونده هایی که به صورت مشترک توسط چند کشور ارائه می شوند، تحت عنوان «پرونده های بین المللی» یا «فراملی» طبقه بندی می شوند و از سهمیه سالانه کشورها معاف هستند. این یک راهبرد هوشمندانه برای دور زدن نوبت های طولانی و تسریع در فرآیند ثبت جهانی است.

علاوه بر این، دلایل فرهنگی و جغرافیایی نیز به این تصمیم کمک کرده است. اسب کرد، همان طور که پیش تر اشاره شد، محدود به مرزهای ایران نیست و در کشورهای همسایه مانند عراق (به ویژه اقلیم کردستان)، سوریه و ترکیه نیز زیست می کند و نقش پررنگی در فرهنگ این مناطق دارد. ریشه های مشترک فرهنگی و جغرافیایی اسب کرد در ایران و عراق، این دو کشور را به شرکای طبیعی در حفظ و پاسداری از این میراث تبدیل می کند. این همکاری نه تنها به سرعت بخشیدن به فرآیند ثبت جهانی کمک می کند، بلکه نشان دهنده اهمیت دیپلماسی فرهنگی و همکاری های منطقه ای در حفظ میراث مشترک بشریت است. این رویکرد، فرصت های بین المللی جدیدی را برای معرفی و حمایت از این میراث فراهم می آورد.

آخرین وضعیت پیگیری پرونده با عراق

پیگیری پرونده ثبت جهانی «آیین های سنتی اسب کرد» به صورت مشترک با عراق، فعالانه در حال انجام است. مقامات میراث فرهنگی ایران، به ویژه مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمانشاه، دیدارهای متعددی با مسئولین اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق داشته اند تا این پرونده مشترک به سرانجام برسد. این مذاکرات و دیدارها، گام های مهمی در پیشبرد این هدف بوده اند.

نکته حائز اهمیت این است که برای ارائه یک پرونده مشترک به یونسکو، عراق نیز باید مانند ایران، این آیین ها را در فهرست میراث ناملموس ملی خود به ثبت برساند. این ثبت ملی در عراق، پیش شرط اساسی برای تکمیل پرونده و ارائه آن به یونسکو است. در جریان آخرین سفرها و دیدارها، مراحل نهایی ثبت ملی در عراق پیگیری شده و طرف ایرانی حتی اعلام آمادگی کرده است که مستندات و اطلاعات لازم را در اختیار کشور همسایه قرار دهد تا این فرآیند با سرعت بیشتری به پیش برود.

مدیرکل میراث فرهنگی کرمانشاه و مسئولین ذی ربط با تأکید بر اهمیت این همکاری، ابراز امیدواری کرده اند که فرایند ثبت ملی آیین های اسب کرد در عراق در آینده نزدیک نهایی شود. پس از این مرحله، امکان ارائه پرونده مشترک به یونسکو و آغاز ارزیابی های نهایی برای ثبت جهانی فراهم خواهد شد. زمان دقیق ارائه پرونده به یونسکو، بسته به سرعت تکمیل فرآیند ثبت ملی در عراق و هماهنگی های نهایی بین دو کشور است، اما امیدواری ها برای تحقق این امر در آینده ای نزدیک بسیار زیاد است. این تلاش ها نشان می دهد که ایران عزم جدی برای ادای دین به اسب کرد و آیین های ارزشمند آن دارد، میراثی که در جای جای تاریخ این سرزمین حضور داشته و حتی در بسیاری از فتوحات باستانی، عنصری اساسی بوده است.

آیین های سنتی اسب کرد (فنون سنتی مرتبط با پرورش، نگهداری و استفاده از اسب کرد)، در تاریخ ۲۴ مهر ماه ۱۳۹۹ در فهرست میراث ناملموس ملی ایران به ثبت رسیده است. این گام اساسی، پیش نیاز ثبت جهانی این میراث ارزشمند است.

مزایا و چشم انداز ثبت جهانی آیین های اسب کرد

حفاظت و صیانت از میراث ناملموس

ثبت جهانی «آیین های سنتی اسب کرد» در فهرست یونسکو، فراتر از یک عنوان افتخاری است؛ این اتفاق تضمینی محکم برای حفاظت و صیانت از این میراث ناملموس برای نسل های آینده خواهد بود. با قرار گرفتن در فهرست جهانی، این آیین ها به رسمیت شناخته می شوند و از توجه و حمایت بین المللی برخوردار می گردند. این به رسمیت شناختن، به معنای:

• تضمین بقا و احیای این نژاد و آیین های ارزشمند: ثبت جهانی، تعهد کشورها را برای برنامه ریزی و اجرای طرح های حفاظتی افزایش می دهد. بودجه ها و منابع بیشتری برای نگهداری از جمعیت اسب کرد، آموزش فنون سنتی سوارکاری، و برگزاری مراسم و جشن های مرتبط با آن اختصاص خواهد یافت.
• افزایش توجه و آگاهی جهانی و داخلی: با ثبت جهانی، نام و آیین های اسب کرد در سطح بین المللی شناخته خواهد شد. این امر منجر به جلب توجه گردشگران فرهنگی، پژوهشگران، و دوستداران اسب از سراسر جهان می شود. در داخل کشور نیز، آگاهی عمومی نسبت به ارزش و اهمیت این میراث افزایش یافته و حس غرور ملی را تقویت می کند.
• مستندسازی و انتقال دانش: فرآیند ثبت جهانی، مستلزم مستندسازی دقیق و جامع آیین ها و دانش بومی مرتبط با آنهاست. این مستندسازی به انتقال صحیح و کامل این دانش به نسل های آتی کمک می کند و از فراموشی مهارت ها و رسوم کهن جلوگیری می نماید.

در نهایت، ثبت جهانی به جامعه محلی که قرن ها پاسدار این میراث بوده اند، انگیزه و امید بیشتری می بخشد تا با شور و اشتیاق بیشتری به حفظ و ترویج آن بپردازند. این امر، چرخه مثبتی از حفاظت و احیا را به وجود می آورد.

توسعه اقتصادی و اشتغال زایی

پیامدهای اقتصادی ثبت جهانی «آیین های سنتی اسب کرد» می تواند بسیار چشمگیر و تحول آفرین باشد. این ثبت، پتانسیل عظیمی برای رونق صنعت پرورش اسب و توسعه گردشگری اسب محور در مناطق زاگرس نشین را ایجاد می کند. هنگامی که یک میراث فرهنگی به ثبت جهانی می رسد، شهرت و اعتبار آن افزایش یافته و به یک جاذبه گردشگری بین المللی تبدیل می شود. این امر به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر اقتصاد محلی تأثیر مثبت می گذارد:

• رونق صنعت پرورش اسب: افزایش تقاضا برای اسب کرد، سرمایه گذاری در مراکز پرورش، و بهبود کیفیت نژاد را در پی خواهد داشت. این امر منجر به ایجاد فرصت های شغلی جدید برای دامپزشکان، سوارکاران، مربیان اسب، و کارشناسان پرورش اسب می شود.
• توسعه گردشگری اسب محور: گردشگرانی که به میراث فرهنگی و تجربه های اصیل علاقه مندند، به این مناطق جذب خواهند شد. این نوع گردشگری شامل برنامه های بازدید از مراکز پرورش اسب، شرکت در مراسم سنتی سوارکاری، و تورهای اکوتوریسم با اسب در مناطق کوهستانی است.
• ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم: برآوردها نشان می دهد که هر اسب، به طور میانگین می تواند بین چهار تا هفت نفر اشتغال مستقیم و غیرمستقیم ایجاد کند. این مشاغل شامل پرورش دهندگان، فروشندگان علوفه، تولیدکنندگان تجهیزات سوارکاری، راهنمایان تور، اقامتگاه های بوم گردی، و فروشندگان صنایع دستی مرتبط با اسب هستند.
• اثرات مثبت بر اقتصاد محلی و جوامع روستایی: رونق گردشگری و صنعت پرورش اسب، درآمدزایی برای جوامع محلی را افزایش می دهد. این درآمد می تواند به بهبود زیرساخت ها، توسعه امکانات رفاهی، و حفظ سبک زندگی روستایی و عشایری کمک کند.

به طور خلاصه، ثبت جهانی آیین های اسب کرد، به موتوری قدرتمند برای توسعه پایدار در مناطق زاگرس نشین تبدیل خواهد شد، که هم به حفاظت از میراث کمک می کند و هم رفاه اقتصادی را به ارمغان می آورد.

تقویت هویت فرهنگی و جایگاه ایران در عرصه بین المللی

ثبت جهانی «آیین های سنتی اسب کرد»، تنها یک دستاورد برای میراث فرهنگی نیست؛ این یک پیروزی بزرگ برای تقویت هویت فرهنگی ایران و بالا بردن جایگاه کشور در عرصه بین المللی است. این اتفاق به جهان نشان می دهد که ایران نه تنها دارای تمدنی کهن است، بلکه میراث ناملموس زنده ای دارد که همچنان در بطن جامعه جاری است و ارزش جهانی دارد.

نقش این ثبت در دیپلماسی فرهنگی و همکاری های منطقه ای نیز بسیار برجسته است:

• معرفی ظرفیت های فرهنگی غنی ایران: این ثبت، فرصتی بی نظیر برای معرفی تنوع و غنای فرهنگی ایران و به ویژه مناطق زاگرس نشین به جهانیان فراهم می آورد. فرهنگ اسب و آیین های آن، می تواند پلی برای معرفی دیگر ابعاد فرهنگی، هنری و تاریخی این مناطق باشد.
• تقویت دیپلماسی فرهنگی: ثبت مشترک با عراق، نشان دهنده ظرفیت های همکاری فرهنگی میان کشورهای منطقه است. این همکاری ها می تواند به تقویت روابط دیپلماتیک و ایجاد تفاهم و دوستی میان ملت ها کمک کند. یونسکو نیز همواره از پرونده های مشترک که نمادی از همزیستی و تبادل فرهنگی هستند، استقبال می کند.
• افزایش اعتبار بین المللی: حضور در فهرست میراث جهانی یونسکو، به اعتبار بین المللی کشور می افزاید. این نشان می دهد که ایران به حفظ میراث جهانی اهمیت می دهد و در زمینه پاسداری از آن، فعال و مسئولیت پذیر است.
• الهام بخش برای دیگر میراث ها: موفقیت در ثبت آیین های اسب کرد، می تواند الهام بخش دیگر جوامع و مناطق در ایران باشد تا برای ثبت میراث ناملموس خود اقدام کنند و گام هایی در جهت حفظ گنجینه های فرهنگی کشور بردارند.

ثبت جهانی آیین های اسب کرد، به مثابه گشودن دریچه ای جدید به سوی فرهنگ و تمدن ایران است که می تواند توجه جهان را به سوی خود جلب کرده و درک عمیق تری از پیوندهای تاریخی و فرهنگی این سرزمین ارائه دهد.

نتیجه گیری

با توجه به بررسی های انجام شده، می توان دریافت که «آیین های سنتی پرورش اسب اصیل کرد» هنوز به ثبت جهانی یونسکو نرسیده اند، اما گام های مهمی در این راستا برداشته شده است. این آیین ها در سال ۱۳۹۹ با عنوان «آیین های سنتی اسب کرد (فنون سنتی مرتبط با پرورش، نگهداری و استفاده از اسب کرد)» در فهرست میراث ناملموس ملی ایران به ثبت رسیده اند و اکنون پرونده مشترک آن با کشور عراق در مراحل نهایی پیگیری قرار دارد. این همکاری بین المللی نه تنها به دلیل گستره جغرافیایی مشترک این میراث، بلکه به جهت بهره مندی از امتیازات یونسکو برای تسریع در فرآیند ثبت جهانی صورت می پذیرد.

اسب کرد، فراتر از یک نژاد حیوانی، ریشه ای عمیق در تاریخ، فرهنگ و زندگی مردم زاگرس نشین دارد. از نقشش در تمدن های باستانی کاسی و ماد گرفته تا حضور پررنگش در جشن ها و سوگواری ها، بازی های سنتی و حتی ورزش چوگان، این اسب نمادی از اصالت، قدرت و همراهی بی نظیر است. آیین های پیرامون این نژاد، شامل داستان ها، مهارت ها و باورهایی است که هویت فرهنگی یک منطقه را شکل می دهند.

ثبت جهانی این میراث ناملموس، فواید بسیاری به همراه خواهد داشت؛ از جمله حفاظت و صیانت از این گنجینه بی همتا، توسعه اقتصادی و اشتغال زایی در مناطق مرتبط، و تقویت هویت فرهنگی ایران در سطح بین المللی. ادامه تلاش ها و همکاری های منطقه ای، به ویژه با کشور عراق، برای موفقیت این پرونده بسیار حیاتی است. امید می رود در آینده ای نزدیک، نام «آیین های سنتی اسب کرد» در کنار دیگر میراث های جهانی بدرخشد و این میراث کهن و ارزشمند، برای همیشه در حافظه جمعی بشریت جای گیرد. این اتفاق، ادای دینی خواهد بود به اسبی که قرن ها، همدم و یار باوفای مردمان این سرزمین بوده است.

حمایت از حفظ میراث فرهنگی، بازدید از مناطق مرتبط با اسب کرد، و پیگیری اخبار مربوط به پرونده جهانی آن، می تواند در تحقق این آرزو سهم داشته باشد.